ارزيابي ژنوتيپ هاي گندم نان با استفاده از شاخص هاي تحمل به تنش خشكي

Evaluation of Genotypes of Bread Wheat (Triticum Aestivum) using Drought Tolerance Indices

به منظور ارزيابي شاخص هاي مقاومت به خشكي، آزمايشي با استفاده از طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو شرايط تنش و بدون تنش خشكي براي 13 ژنوتيپ گندم در مزرعه پژوهشي موسسه تحقيقات ديم مراغه در سال زراعي 89-1388 اجرا گرديد. بر اساس عملكرد در شرايط بدون تنش (YP) و تنش (YS)، شاخص هاي كمّي مقاومت به خشكي از قبيل: شاخص تحمل (TOL)، شاخص ميانگين توليد (MP)، شاخص ميانگين هندسي توليد (GMP)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص حساسيت به تنش (SSI) و شاخص ميانگين هارمونيك (HM) محاسبه شدند. نتايج حاصل از تجزيه واريانس، اختلاف معني داري بين ژنوتيپ ها از نظر عملكرد در شرايط آبي و غير معني داري از نظر عملكرد در شرايط ديم نشان داد. نتايج حاصل از مقايسه ميانگين نشان داد كه بيشترين ميانگين عملكرد در شرايط آبي و ديم به ترتيب متعلق به ژنوتيپ هاي شماره 4 و 12 بوده است. بيشترين شاخص تحمل (TOL)، شاخص ميانگين توليد (MP)، شاخص ميانگين هارمونيك (HM)، شاخص ميانگين هندسي توليد (GMP) و شاخص تحمل تنش (STI) متعلق به ارقام شماره 4، 6 و 1 بود. تحليل همبستگي عملكرد و شاخص هاي مقاومت به خشكي در محيط تنش و بدون تنش نشان داد كه شاخص تحمل تنش (STI)، مناسب ترين شاخص براي غربال سازي ژنوتيپ هاي گندم مي باشد. نتايج تجزيه خوشه اي عملكرد در شرايط بدون تنش (YP) و تنش (YS)، شاخص هاي كمّي مقاومت به خشكي ارقام را در سه گروه مجزا قرار داد. همچنين تجزيه به عامل ها بر اساس روش تجزيه به مولفه هاي اصلي نشان داد كه دو عامل اول 9/99 درصـــد (عامل اول 26/74 درصد و عامل دوم 64/25 درصـد) از تغييرات متغيرهاي مورد بررسي در شرايط تنش و بدون تنش را توجيه مي نمايد.

In order to evaluate drought resistance indices, an experiment was carried out in a randomized complete block design in three replications with thirteen bread wheat genotypes and two levels of irrigation, stressed and non stressed, at Dry land Agricultural Research Institute (DARI), Maragheh, in 2009-2010. tolerant on the basis of yield performance in stressed (ys) and non-stressed (yp) environments, quantitative measures of drought tolerance such as mean productivity (MP), tolerance index (TOL), geometric mean productivity (GMP), harmonic mean (HM), stress susceptibility index (SSI) and stress tolerance index (STI), were calculated. The Analysis of variance showed that the highest potential and stress yield were related to the genotypes 4 and 12, respectively. The highest stress tolerance index (STI), mean productivity (MP), tolerance index (TOL), geometric mean productivity (GMP) and harmonic mean (HM) were related to the genotypes 4, 6 and 1. In both stressed and non-stressed conditions, correlation analysis between yield and all indices revealed that STI is the best indice for screening of drought tolerant genotypes. Cluster analysis for yield in stressed (ys) and non-stressed (yp) environments and grouped drought tolerance quantitative indices in three groups. Factor analysis based on principal component analysis method indicated that two important factors justified 99.9 (first factor assigned 74.26% and two factor assigned 25.64%) percent of the total variation among traits in drought and non-drought stress conditions.