اعتبار برهان لمّ و انّ بر پايه قاعده «ذوات الاسباب لاتعرف الا باسبابها»

Validity of Aposteriori and Apriori arguments based on the Principle of the Possessors of Causes

منطقدانان هر يك از دو روش لمّ و انّ در اقامه استدلال را برهان ميشمارند، اما پرسش اينست كه آيا هر دوي آنها از اعتبار يكسان برخوردارند و آيا هر دو مفيد يقين منطقي هستند؟ ابن‌سينا بر پايه قاعده «ذوات الاسباب» ـ‌‌كه ميگويد شناخت موجودات داراي سبب، تنها با شناخت سبب آنها ممكن است‌‌ـ بر اين باور است كه تنها برهان لمّ كه مفيد يقين تام است از اعتبار منطقي برخوردار است و برهان انّ را بدليل اينكه مفيد يقين منطقي نيست، نميتوان معتبر دانست؛ البته او برهان انّ از راه ملازمات عامه را معتبر و مفيد يقين تام ميداند. ملاصدرا، برخلاف ابن‌سينا، همه براهين انّ را معتبر ميداند، چراكه بنظر وي وجود معلول بگونه يقيني از وجود علت حكايت ميكند و در نتيجه با علم به وجود معلول، بگونه يقيني علم به وجود علت نيز بدست مي‌آيد. اين نوشتار نشان خواهد داد كه سخن ابن‌سينا درست است و ديدگاه ملاصدرا، بدليل ناسازگاري با مباني پذيرفته شده منطقي، پذيرفتني نيست.

Logicians view both aposteriori and apriori methods of reasoning as arguments. However, the question is whether both of them enjoy equal levels of validity, and whether both attain logical certitude. Based on the principle of “the possessors”, stating that the knowledge of existents which have a cause can only be attained through the knowledge of their cause, Ibn Sina maintains that only the apriori argument, which attains perfect certitude, enjoys logical validity, while the aposteriori argument lacks validity since it does not attain logical certitude. However, he considers the aposteriori argument to be valid and a tool for attaining certainty through general concomitants. Unlike Ibn Sina, Mulla Sadra views all aposteriori arguments to be valid because, in his view, the existence of the effect certainly indicates the existence of the cause. As a result, the knowledge of the existence of the effect leads to the knowledge of the existence of the cause. This paper demonstrates that Ibn Sina’s idea in this regard is justified, while that of Mulla Sadra is illogical and unacceptable because of its inconsistency with well-established logical principles.