مذهب در خراسانِ عصر سلجوقي

Religion in Seljuk Erain Khorasan

چكيده خراسان در عصر سلجوقي تركيب مذهبي خاصي داشت. منازعات مذهبي و درگيري بين مذاهب مختلف، ويژگي اصلي اين دوره است. سياست‌هاي مذهبي حكومت سلجوقيان در تشديد اختلافات فرقه‌اي تاثير زيادي داشت. تعصبات مذهبي عميدالملك كندري و خواجه نظام الملك طوسي سبب شد تا بين حنفيان و شافعيان رقابت‌هاي شديدي در بگيرد. حمله غزها به خراسان سبب ويراني و كشتار شديدي گرديد؛ به دنبال اين حمله درگيري هاي شديد فرقه‌‌اي و مذهبي شكل گرفت. مذهب غالب، شافعي بوده و پس از آن مذهب حنفي، كه مذهب پادشاهان سلجوقي بود، قرار داشت. حنبليان در چند شهر، به‌ويژه در هرات پيرواني داشتند. تا آنجا كه از منابع برمي‌آيد، دانشمند برجسته مالكي مذهبي‌ در خراسان حضور نداشته‌است. شيعيان امامي جايگاه خاصي داشتند و برخي از دانشمندان برجسته شيعه در اين عصر مي‌زيستند. اسماعيليان در شهرهاي مختلف نفوذ زيادي داشتند و همواره سرگرم منازعات سياسي شديد با دولت سلجوقيان بودند.

Abstract Khorasan during the Seljuk era had a special religious composition. Religious disputes and conflicts between different religions are the main features of this period. Religious policies of the-Seljuk government exacerbated sectarian division. Religious bias and intolerance of Adolmalek Kondori and Khajeh Nizam al-Mulk Tusi led to intense competition between the Hanafi and Shafyan. Attack of Oguzes to Khorasan caused severe devastation and destruction and after the attacks intense sectarian conflicts were formed. Dominant religion was ShafiʹI and after that there had been the Hanafi religion in which the Seljuk kings believed. Hnblyan had followers in many cities, especially in Herat. As far as sources indicate, there were no leading scholars who believed in Maleki religion in Khorasan. Imami Shia had a special place and some Imami Shia leading scientists had lived in this era. Ismailis had a great influence in different cities, and with the Seljuks, had severe political strife.