مشروعيت ايراني در حكومت‌هاي محلي ايران در قرن هشتم هجري

Iranian Legitimacy of Local Governmentsin Iran in the Eighth Century AH.

چكيده با ورود مغولان به قلمرو ايران و تشكيل دولت ايلخاني، تحوّلي مهم در زمينه مباني مشروعيت حكومت‌ها در ايران رخ داد. حاكمان ايلخاني، از مباني جديد مشروعيتي كه در ميان مغولان پذيرفته شده بود پيروي مي‌كردند. از زمان غازان‌خان و رسميت يافتن اسلام در حكومت ايلخاني تلاش شد تا از مشروعيت ديني نيز بهره گرفته شود؛ اما مشروعيت چنگيزي همچنان بيشترين اهميت را داشت. با برافتادن حكومت ايلخاني و در نبود فردي برخوردار از مشروعيت چنگيزي- هلاكوييِ مورد توافق همگان، نيروهاي متعدّدي با خاستگاه‌هاي قدرت متفاوت بر سر كسب قدرت و تصاحب ميراث ايلخانان به رويارويي با يكديگر پرداختند. در چنين فضايي بود كه حكومت‌هايي همچون سربداران، آل‌كرت، آل‌اينجو، آل‌مظفر، آل‌چوپان و آل‌جلاير سربرآوردند. هر يك از اين حكومت‌هاي محلي در تلاش براي اثبات شايستگي حاكميت خويش به بهره‌گيري از منابع مختلف مشروعيت سياسي روي آوردند كه مشروعيت چنگيزي- هلاكويي، مشروعيت ديني و حقّ حاكميت موروثي محلي از آن جمله بودند. در اين ميان، مشروعيت ايراني از ديگر مباني مشروعيتي بود كه اين حكومت‌ها، كمابيش، بهره‌گيري از آن را مدّنظر قرار دادند. اين امر از راه‌هايي چون تاسي به مفاهيم و الگوهاي باستاني ايران، همچون فرّه ايزدي و همانندسازي با پادشاهان ايراني و به كارگيري اسطوره‌هاي حماسي ـ پهلواني ايراني در ادبيات سياسي انجام مي‌شد. مقاله حاضر به بررسي چرايي و چگونگي اين مشروعيت در حكومت‌هاي محلي ايران در قرن هشتم هجري و نقش آن در استقرار و استمرار حاكميت آنها مي‌پردازد. براساس يافته‌هاي اين پژوهش، مشروعيت ايراني در عصر اين حكومت‌ها در خور توجه بوده است و لازم است در بررسي آنچه كه بعدها، از جمله در حضور انگاره‌هاي ايراني، در تاسيس و استمرار حكومت صفويان بروز يافت، به آن توجه بيشتري شود.

Abstract With the arrival of the Mongols to Iranian territory and the formation of IL khanʹs government,an important change occurred in the context of principles of legitimacy of the governments in Iran.Rulers of the IL Khan government had followed the new principles of legitimacy accepted among the Mongols. Although since the Ghazan khan time and the recognition of Islam in the IL Khan government it had been attempted to use the religious legitimacy, but the most important was the Chingiz legitimacy. With the fall of the IL Khans and lack consensus on an individual with Chengizi-Holakouee legitimacy, several forces of different origins fought with each other to possess power and Il khanan legacy. It was in such atmosphere that some governments such as Sarbedaran, Al-e-Crete, Al-e-Injo, Al-e-Mozafar,Al-e-Choupan and Al-e-Jalayer emerged. Each of the local governments in an effort to prove the worthiness of its government attempted to use different sources of legitimacy that Chengizi-Holakouee legitimacy, religious legitimacy and local hereditary sovereignty were included.The Iranian legitimacy was of the principles of legitimacy that these governments, more or less, considered using it. This was conducted from different ways like attacking the concepts and patterns inspired by ancient Iran such as a divine splendor (Farrah Izadi), replication of Persian kings and deployment of epic-mythological Iranian heroes in political literature.This article examines whyness and howness of the above mentioned legitimacy of local governments of Iran in the eighth century AH and its role in the establishment and perpetuation of their rule.Findings of the study indicated that Iranian legitimacy in the era of these governments has been impressive and it is necessary to check it later while, in the presence of Iranian paradigms, studying the establishment and continuation of the Safavid state.