تركيب شيميايي و سميت تدخيني سه اسانس مركبات روي تخم، لارو و حشره كامل سوسك چهار نقطه‌اي حبوبات، Callosobruchus maculatus (Col.: Bruchidae)

Chemical composition and fumigant toxicity of three citrus essential oils against eggs, larvae and adults of Callosobruchus maculatus (Col.: Bruchidae)

سميت تنفسي اسانس‌هاي فرار پوست نارنگي،Citrus reticulata Blanco (Rutaceae) ، ليمو،C. limon L. ، و نارنج، C. aurantium L.، روي تخم، لارو و حشرات كامل سوسك چهار‌نقطه‌اي حبوبات، Callosobruchus maculatus (F.)، در دماي‌ 1 ± 27 درجه سلسيوس و رطوبت نسبي 5 ± 60 درصد در تاريكي مورد بررسي قرار گرفت. اسانس‌ها به روش تقطير با آب و از پوست ميوه‌ها استخراج شدند و با آناليز GC و GC/MS مورد شناسايي قرار گرفتند. ليمونن (limonene) به‌عنوان مهم‌ترين تركيب تشكيل‌دهنده اسانس‌ها مد نظر قرار گرفت. اثر غلظت‌هاي متفاوت بخارات اسانس روي تفريخ تخم و مرگ‌ومير لارو و حشره كامل معني‌دار بود .اسانس‌هاي نارنگي و نارنج نسبت به اسانس ليمو روي ميزان تفريخ تخم اثرات سمي‌تري نشان دادند و‌ بيش‌ترين مرگ‌ومير را نيز روي لاروها ايجاد نمودند. در مورد مرگ‌ومير حشرات كامل، هيچ اختلاف معني‌داري بين اسانس‌ها مشاهده نشد. حشرات كامل در معرض غلظت‌هاي 5/18، 37، 5/55 و 74 ميكروليتر بر ليتر هوا قرار گرفتند. اسانس نارنج در بالاترين غلظت (74 ميكروليتر بر ليتر هوا) طي 6 ساعت، مرگ‌ومير 100 درصد از حشرات را رقم زد. در مقابل اسانس نارنگي و ليمو در زمان مشابه به‌ترتيب موجب مرگ و مير 38 و 62 درصد از حشرات شد. اين نتايج پيشنهاد مي‌كند كه اسانس پوست مركبات مي‌تواند به‌عنوان سموم تدخيني گياهي در برابر مراحل مختلف سوسك چهار‌نقطه‌اي حبوبات مورد استفاده قرار گيرد.

The fumigant toxicity of volatile fractions of peel essential oils of the Rutaceae species of Citrus reticulata Blanco, C. limon L. and C. aurantium L. was studied against eggs, larvae and adults of Callosobruchus maculatus (F.) at 27 ± 1 ?C and 65 ± 5% RH in darkness. The oils were extracted from the fruit peels using water steam distillation. The essential oils were characterized by a combination of GC and GC/MS analyses. Limonene was the major constituent of the three essential oils. The effect of different concentrations of the essential oil vapors on egg hatchability as well as larval and adult mortality was found to be significant. Citrus reticulata and C. aurantium oils were more toxic on egg hatchability than C. limon extract and caused higher mortality on larvae as well. There was no significant difference between essential oils in terms of adult mortality. The adult beetles were also exposed to the concentrations of 18.5, 37, 55.5 and 74 ?l/l air. At the highest concentration (74 ?l/l air), C. aurantium oil caused 100% mortality after a 6 h exposure, but the oils from C. reticulata and C. limon caused 38% and 62% mortality, at the identical exposure time, respectively. The results suggest that citrus peel oils can be effectively used as botanical fumigants against various life stages of Ca. maculatus.