مطالعه چگونگي و كاركردهاي گفت‌وگو در سيره نبوي با نگاهي به نظريه كنش ارتباطي

The Manner and Functions of Discussion in the Prophet’s Conduct An Analysis based on the Theory of Communicative Action

گفت‌وگو كه به عنوان ضرورتي گريز‌ناپذير براي ايجاد تفاهم و رفع اختلافات و رشد انديشه در زندگي بشري است، موضوع مطالعه مكاتب مختلف فلسفي و گرايش‌هاي مختلف فكري قرار گرفته است. در سنت اسلامي هم همواره گفت‌وگو به عنوان راهبردي كليدي در حل منازعات و گسترش همدلي و همزباني مورد توجه واقع شده است. اين پژوهش به منظور شناخت هر چه بيشتر سنت اسلامي در زمينه گفت‌وگو با مطالعه سيره نبوي در گستره گفت‌وگوي ميان فردي و گروهي در پي فهم و تحليل چگونگي و كاركردهاي گفت‌وگو در سيره عملي پيامبر اعظم(ص)در صدر اسلام با نگاهي به نظريه كنش ارتباطي هابرماس است. مطالعه گفت‌وگوهاي پيامبر(ص) با تكيه بر سيره نگاشت‌ها ما را به اين نتيجه رساند كه گفت‌وگوهاي آن حضرت از مشخصه‌هايي همچون «برابري در گفت‌وگو» و «دادن آزادي بيان»، «صبر و حوصله»، «استماع دقيق» برخوردار بوده و كاركردهايي از قبيل «تبليغ»، «حفظ همگرايي» و «رفع شبهات» داشته است. تحليل اين يافته‌ها بر اساس نظريه كنش ارتباطي هابرماس، اشتراك و قرابت ظاهري بسيار زياد اين دو رويكرد به گفت‌وگو را، در عين تفاوت در بنيآن‌هاي معرفتي مي‌نماياند. محوريت عقل عرفي و تاكيد بر اجماع و حقيقت بين الاذهاني در ايده گفت‌وگوي هابرماس و محوريت عقل وحياني و تاكيد بر حقيقت قدسي در رويكرد توحيدي پيامبر اعظم(ص)از جمله اين تفاوت‌هاي بنيادين است.

Discussion, which is an unavoidable necessity for establishing agreement and eliminating disputesand growingthought in human life, has been the subject of study for different philosophicalschools and intellectual trends. In the Islamic tradition, discussion has been a key strategy toresolve conflicts and develop empathy and compassion. In order to know more of the Islamic tradition of interpersonal and group discussion, this research is going to study the manner and functions of discussion in the practical conductof Prophet Mohammad (PBUH) in the early Islam based onHabermas’ theory of communicative action. According to the written documents, the Prophet’s discussions hadfeatures such as “equality in discussion”, “freedom of expression”, “patience” and “carefulaudition”, and functions such as “preaching” and “maintaining convergence and resolving doubts”. Analysis of these findings on the basis of Habermas’ theory of communicative action displays the high resemblanceof these two approaches to discussion, despite their differences in epistemological foundations.