اثرات زيست محيطي، اجتماعي و اقتصادي توسعه شبكه هاي مدرن آبياري وزهكشي دشت كربال وعوامل تعيين كننده‏ي آن از ديدگاه بهره برداران

Environmental, Social, and Economic Impacts of Modern Irrigation and Drainage Networks in Korbal Plain and Their Determinants as Perceived by Beneficiaries

طرح هاي توسعه همراه با اثرات مثبت خود همواره داراي تاثيرات منفي مستقيم و غير مستقيم با لقوه اي بر محيط زيست انساني و طبيعي است و چنانچه از پيش براي اثرات منفي چاره انديشي نشود و از لحاظ اثرات مثبت تقويت نشود، نتايج و عواقب نا-مطلوبي در پي خواهد داشت. هدف اصلي از انجام اين پژوهش، ارزيابي اثرات زيست محيطي، اجتماعي و اقتصادي توسعه شبكه هاي مدرن آبياري و زهكشي دشت كربال و عوامل تعيين كننده‏ي آن از ديدگاه بهره برداران بوده است تا از اين طريق بتوان روند كمي و كيفي اين پروژه ها را اصلاح و بازنگري نمود. روش اين پژوهش از گروه مطالعات كمّي و از نوع توصيفي، كنترل متغير ها غير آزمايشي، هدف كاربردي و جمع آوري داده ها با فن پيمايش بوده است. جامعه آماري اين پژوهش شامل كليه بهره بردارن تحت پوشش شبكه هاي مدرن آبياري و زهكشي دشت بوده‌اند كه 280 نفر از بهره برداران به شيوه‏ي تصادفي به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار سنجش پرسشنامه بوده و روايي صوري پرسشنامه با استفاده ازيك پانل از متخصصان مربوطه و پايايي آن با انجام مطالعه راهنما تاييد شد.متوسط ضريب آلفاي كرونباخ اين مطالعه در حدود 79/0 بود است.يافته هاي اين پژوهش نشان داد كه اكثر بهره برداران، ارزيابي مطلوبي از اثرات زيست محيطي، اجتماعي و اقتصادي طرح داشته‌اند و از چهار دسته عوامل تعيين كننده‏ي فردي، اقتصادي، اجتماعي و موقعيتي، دو دسته عوامل تعيين كننده‏ي فردي و اجتماعي، تاثير بيشتري بر ارزيابي‌هاي صورت گرفته از اثرات طرح، از سوي بهره برداران، داشته اند.همچنين، محاسبات رگرسيوني نشان داد كه چهار دسته متغير نگرشي، بيشترين تاثير را بر ارزيابي صورت گرفته از اثرات سه گانه طرح داشته اند. در پايان بر مبناي نتايج بدست آمده، پيشنهاد هايي به منظور موفقيت در اجرا و بهره برداري از پروژه هايي از اين دست، ارايه شده است.

Development projects, along with their positive impacts, have some direct and indirect impacts on natural and social environment that are potentially negative. There may be some undesired consequences if provisions are not foreseen for mitigating the negative impacts and reinforcing the positive ones. Environmental, social, and economic impacts assessment of irrigation and drainage network projects in Korbal plain based on its beneficiaries’ view point was the main objective of this study. Research method was descriptive; non-experimental toward variables controlling; applied toward its object and the data was collected by survey technique. The statistical population of this study included all of the beneficiaries who were farming the modern irrigation and drainage network in Korbal plain, in Fars province. Totally, 280 beneficiaries were selected as sample groups. A questionnaire was used for data collection and its validity was approved by a panel of specialists and its reliability was examined by conducting a pilot study. Cronbach’s alpha coefficient was about 0.79. Findings revealed that most of the beneficiaries believed that the project had relatively desirable environmental, social, and economic impacts. Among four groups of personal, economic, social, and situational determinants, two groups of personal and social determinants had more effect on beneficiaries’ impact assessment. Besides, regression analysis revealed that four groups of attitudinal variables had the highest effect on beneficiaries’ assessment toward the three types of impacts. Some recommendations are presented at the end of the article in order to improve implementation and benefits of such projects.