خوانش كمال‌الدين بهزاد از داستان «سعدي و جوان كاشغري» براساس الگوي تعليم و تربيت عرفاني نورالدين‌ عبدالرحمان جامي

A Survey of Kamal ud-Din Behzad’s Interpretation of the Story of “Saʹʹdi and Javan – e – Kashghari"; Based on the Mystical Training Pattern of Nur al-Din Abd al-Rahman Jami

خلاقيت و نوآوري در نگارگري و نقاشي ايراني به‌ويژه در حيطه موضوع و مضمون پيوسته با نام كمال‌الدين بهزاد، نقاش برجسته عهد تيموري در نيمه دوم قرن نهم هجري/‌ پانزدهم ميلادي، قرين گشته‌است. او در آثار خود، نقاشي را از انحصار كامل متن رهانيد و با مضامين زمانه خود درآميخت، از اين‌رو به آن تازگي و غنايي بي‌سابقه بخشيد. بهزاد با تكيه بر حساسيت، استعداد و نبوغ خويش و نيز بهره‌گيري از آرا و انديشه‌هاي حاكم بر زمانه خويش توانست آثاري بديع و نو بيافريند كه نگاره «سعدي و جوان كاشغري» نمونه‌اي از اين خلاقيت و نوآوري است. در نوشتار پيش‌رو اين نگاره از نظر پايبندي به مرجع ادبي و تاثير معاصران بهزاد بر مضمون ارايه‌شده در آن مورد بررسي قرار گرفته‌است. هدف از اين پژوهش تاكيد بر تاثيرپذيري بهزاد از آرا و انديشه‌هاي معاصرانش به‌ويژه نورالدين‌عبدالرحمان جامي شاعر و نيز چگونگي بازنمود اين تاثيرات در نقاشي‌ او مي‌باشد. اين پژوهش به يافتن پاسخ اين پرسش‌ها مي‌پردازد كه مضمون ارايه شده در نگاره بهزاد تا چه ميزان با مرجع ادبي آن تطابق داشته است؟ و از ميان معاصران بهزاد، جامي، به‌عنوان موثرترين شخصيت فرهنگي در جامعه هرات، چه تاثيري در مضمون ارايه شده در اين نگاره داشته‌است؟ اين پژوهش با هدف بنيادي-توسعه‌اي و روش گردآوري اطلاعات آن تاريخي–تطبيقي و توصيفي بوده و در تحليل داده‌ها از روش كيفي و كمي استفاده‌ شده‌است. در جمع‌بندي نتايج اين پژوهش مي‌توان گفت بهزاد در اثر معاشرت با شخصيت‌ برجسته‌‌اي چون جامي، كه از جايگاه و موقعيت ويژه‌اي در جامعه هرات آن روزگار برخوردار بوده، از افكار و عقايد او بهره‌مند گشته و در آفرينش مضمون نگاره خود، علاوه بر مرجع ادبي كه حكايتي از گلستان سعدي است، از انديشه‌هاي وي نيز تاثير پذيرفته‌است.

Creativity and innovation in the Iranian painting, especially in the continuance of implications and subjects are associated with the name of Kamal ud-Din Behzad, as a prominent painter of the Timurid period during the second half of the 9th /15th century. His artworks were completely free of textual restrictions and were integrated with the implications of his time. Therefore, they were unprecedentedly novel and rich. He created unique and fresh masterpieces because he was sensitive and talented and he was using the dominant ideas and thoughts of his time. Saʹdi and Javan – e – Kashghari is one of his masterworks. In this study, its commitment to the literary source and the influences of Behzad’s contemporary artists on the theme of his painting are discussed. The main aim of this research is to emphasize on the influences of his contemporaries’ ideas and thoughts, especially the poet Nur al-Din Abd al-Rahman Jami, on Behzad and the reflections of these influences in his painting. The survey will answer the following questions: - To what degree does the theme of Behzad’s painting conform to its literary source? - How Jami – as one of his contemporaries and the most influential cultural figure in the society of Herat – affected the theme of this painting? This research with its fundamental-developmental purpose has used a comparative-descriptive method for collecting historical information and the quantitative and qualitative methods for data analysis. To sum up, it can be said that Behzad was influenced by Jami’s thoughts and beliefs after associating and socializing with such a great person who had a prominent position in Hera?t at that time. He used Jami’s thoughts in creating the theme of his painting besides its literary source which is a story from Golestan of Saʹdi.