تاملي در ادله وحدت شخصي وجود

A Reflection on the Evidences for Personal Unity of Existence

بحث وحدت وجود (با تفاسير پرشماري كه از آن ارايه شده است) از دشوارترين مباحث عرفان و فلسفه است؛ بحثي كه مبتني بر شهود عارف است و در قرن ها قبل از اسلام ريشه دارد. مقاله حاضر كه درصدد بررسي ادله وحدت شخصي وجود با روش توصيفي ـ تحليلي و رويكردي انتقادي است، پس از بيان مدعاي وحدت شخصي و تمايز آن با وحدت تشكيكي وجود در فلسفه، به بررسي مهم ترين ادله وحدت وجود پرداخته و در پايان، اصولي را براي فهم بهتر مدعاي عرفا در بحث وحدت شخصي وجود ذكر كرده است. ادله وحدت شخصي را مي توان در چهار دسته شهود، گزارش هاي متواتر اين شهود، آيات و روايات، و براهين عقلي جاي داد. به نظر مي رسد در اين ميان، شهود مي تواند به منزله بهترين دليل بر مدعاي وحدت شخصي معرفي شود؛ البته درصورتي كه محتواي شهود، دقيقا همان مدعاي وحدت شخصي باشد. عدم وابستگي عرفان عملي به فهم دقيق اين مسيله در عرفان نظري، لزوم پذيرش كثرت، تمايز خدا و خلق، و نفي حلول و اتحاد از اصولي هستند كه بايد در مسيله وحدت شخصي وجود كانون توجه قرار گيرند.

The discussion on ʹunity of existenceʹ (with innumerable interpretations provided for it) is among the most complicated discussions in mysticism and philosophy. It is based on the mysticʹs intuition and has its roots in centuries before the advent of Islam. The present article is seeking to investigate the arguments for personal unity of existence, using the descriptive-analytical method and with a critical approach. It first explains the claim of personal unity and its distinction from gradational unity of existence in philosophy, and then investigates the most important arguments for unity of existence; and at the end, it mentions some principles for better understanding of the mysticsʹ claim about personal unity of existence. The arguments for personal unity can be classified in four groups: intuition, consecutive report of this intuition, Quranic verses and traditions, and rational arguments. It seems that intuition may be introduced as the best evidence for the claim of personal unity, of course if its content is precisely the same as what the personal unity claims. The independence of practical mysticism from precise understanding of this issue in theoretical mysticism, the necessity of accepting plurality, the distinction between God and the creatures, and negation of incarnation and union are among the principles that must be specially considered in the discussion of personal unity of existence.