تجزيه وتحليل نواحي شهري با رويكرد شهر ايمن و روش هاي تحليل چندمعياره

Urban Regionsʹʹ Analysis: Safe City and Multi- criteria Analysis Approaches

امنيت اجتماعي يك مفهوم چند بُعدي است كه شامل ابعاد كالبدي، جمعيتي، اجتماعي و اقتصادي مي شود. مطالعه يكپارچه و ارتقاي ساختار اجتماعي- اقتصادي و ويژگي هاي كالبدي فضاهاي شهري اثرگذار بر امنيت اجتماعي نواحي شهري، به دليل آن كه بر تجربه ها، احساس امنيت و رضايت خاطر ساكنان يك ناحيه اثرگذار است، يكي از اهداف اصلي سياستگذاري و مديريت شهري است. اولين گام براي ارتقا و بهبود ساختار اجتماعي و عناصر كالبدي يك ناحيه، شناسايي پهنه هايي است كه در مقايسه با ساير بخش هاي آن ناحيه از آسيب پذيري بيشتري برخوردار هستند. بر اين اساس، هدف پژوهش حاضر بررسي و تحليل ساختار اجتماعي- اقتصادي و الگوي كاربري اراضي ناحيه سه منطقه دوازده شهر تهران با استفاده از روش هاي تحليل چندمعياره تاپسيس، آنتروپي و شاخص همبستگي فضايي مورن در محيط نرم افزاري سامانه اطلاعات مي باشد. روش پژوهش حاضر روش توصيفي- تحليلي مي باشد و براي انجام پژوهش (GIS) جغرافيايي از داده هاي سرشماري عمومي سال 1385 استفاده شده است. واحدهاي تجزيه و تحليل در اين پژوهش نيز بلوك هاي آماري موجود در ناحيه سه منطقه دوازده شهر تهران مي باشد. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه پهنه هايي كه از نظر شاخص هاي مورد نظر امتياز حداقل را كسب كرده اند، به طور مشخص، ناحيه را به دو بخش تقسيم مي كند كه مي تواند به كاهش انسجام اجتماعي و عدم شكل گيري شبكه هاي اجتماعي مثبت و سازنده به منظور ارتقا امنيت اجتماعي ناحيه كمك كند. هم چنين، تحليل آماري الگوي فضايي بلوك هاي موجود در ناحيه بر اساس رتبه نهايي هر يك از بلوك ها و با استفاده از شاخص آماري همبستگي فضاييمورن نيز بيانگر توزيع فضايي بلوك ها به صورت خوشه اي و متمركز است. به عبارت ديگر، بلوك هاي مجاور از نظر شاخص هاي مورد استفاده با يكديگر تفاوت دارند. از اين نوع الگو در شرايطي كه يك برنامه ريزي مشخصي براي ساماندهي و ارتقا امنيت اجتماعي وجود داشته باشد، مي توان به منظور اشاعه ويژگي هاي مثبت اجتماعي و فرهنگي استفاده كرد و از اين طريق كيفيت نظارت و كنترل اجتماعي (غير رسمي) را در ناحيه افزايش داد. از سوي ديگر، در صورت فقدان برنامه ريزي و سياستگذاري هاي اجتماعي مناسب و نيز به دليل وجود ناهمگوني در ساختار اجتماعي و كالبدي موجود در ناحيه مي تواند زمينه ساز گسترش و نفوذ ويژگي هاي نامطلوب اجتماعي- اقتصادي در بلوك هاي مطلوب و در نهايت از بين رفتن فضاهاي ايمن موجود در ناحيه گردد.

Social security is a multi-dimensional concept including skeleton, population, social and economic dimensions. Integrated study and improvement of socioeconomic structure and skeleton characteristics of urban spaces affecting social security of urban regions is one of the major objectives of urban policy-Abstract 212 making and management, due to its impact on experiences, security feeling and residentsʹ satisfaction. The first step for improvement of social structure and skeleton elements of a region is identifying the areas which are more vulnerable compared to the other places. To that effect, the present research aims at reviewing and analyzing the socioeconomic structure and the model for the lands in region 3 of municipality of zone 12 by using Topsis multi-purpose analysis method, anthrop, Moren spatial correlation index in the software environment of GIS. The research is of descriptive-analytical type. The data resulted from public head count of 2006 was used for conducting the research. The analysis units in the research are the existing statistical blocks in region 3 of municipality zone 12.The results of the research indicates that the areas which scored the minimum based on the predetermined criteria have clearly divided the region into two parts, which can contribute to social integration, preventing formation of positive and constructive social networks to improve social security in the region. Statistical analysis of spatial pattern of the existing blocks in the region is conducted in the region based on the final score of every block and through using statistical index of Moren spatial correlation which expresses the spatial distribution of blocks in a cluster and concentrated way. In other words, the adjacent blocks differ from each other in terms of the utilized indexes. When there is a certain planning for organizing and improving social security, the pattern can be used for dissemination of positive social and cultural characteristics to enhance the quality of social (informal) surveillance and control. On the other hand, in case proper social planning and policy-making does not exist and due to heterogeneity in the existing social and skeleton structure it can pave the ground for expansion and penetration of undesirable socioeconomic features in the desirable blocks and finally lead to deterioration of safe places in the region.