ماهيت پيشرفت اسلامي و لوازم تحليلي آن

The Nature of Islamic Progress and its Analytical Requirements

مفهوم اصطلاحي پيشرفت اسلامي به معناي تحصيل اهداف ذومراتب نظام هاي اسلامي است. براين اساس مي توانيم به تحليل مقوله پيشرفت و تبيين مباني و لوازم اين مفهوم از ديدگاه منابع اسلامي بپردازيم. بدين منظور عناويني همچون مبدا پيشرفت، موضوع پيشرفت، هدف پيشرفت، مسافت پيشرفت، فاعل پيشرفت و فعل پيشرفت را از نگاه انديشه اسلامي كانون بحث قرار داده ايم. موضوع مقاله، پيشرفت انسان و به تبع آن جامعه اسلامي است؛ از اين جهت مي توانيم پيشرفت اسلامي را انسان محور بدانيم. مبدا پيشرفت همان وضعيت موجود است كه از ديدگاه اسلامي ضدارزش به شمار مي آيد. منتها و يا غايت پيشرفت هم اهداف ذومراتب نظام هاي اسلامي به شمار مي روند. اهداف اسلامي اهدافي جامع و متلايم با يكديگرند. غايت پيشرفت اسلامي، حركت استكمالي فرد و اجتماع در اسما و صفات كمالي حضرت حق است. به همين جهت، مسافت پيشرفت هم اسما و صفات الهي خواهد بود. فاعل پيشرفت در درجه اول مقام ولايت الهي خداوند سبحان و به تبع او مقام ولايت انبيا و اوليا و عموم افراد جامعه اسلامي هستند؛ از اين جهت پيشرفت اسلامي مبتني بر اصل ولايت تبيين مي شود. فعل پيشرفت هم تحقق نظام اسلامي خواهد بود. در واقع تحقق نظام هاي اسلامي فعلي است كه علت تامه پيشرفت اسلامي به شمار مي رود.

The terminological meaning of Islamic progress is obtaining hierarchal objectives of Islamic systems. Accordingly, we may analyze the concept of progress as well as its basics and requirements from the viewpoint of Islamic sources. To do so, we discuss topics such as the starting point of progress, the subject of progress, the objective of progress, the distance of progress, the agent of progress, and the action of progress from the viewpoint of Islamic thought. The subject of this article is human progress and, consequently, the progress of Islamic society. Thus, we may consider Islamic progress to be human-centered. The starting point of progress is the very status quo which is considered anti-value from Islamic point of view. The end or ultimate point of progress is the hierarchal objectives of Islamic system. Islamic objectives are comprehensive and consistent objectives. The ultimate point of Islamic progress is the perfectionist movement of the individual and society towards divine names and attributes of perfection. Accordingly, the distance of progress would also be the very divine attributes and names. The agent of progress is, in the first place, the divine authority of Almighty God and, consequently, the authority of the prophets and divine saints as well as all members of Islamic society. Thus, Islamic progress is stated based on the principle of ʹauthorityʹ (wil?yat). The action of progress is realization of Islamic system. Indeed, realization of Islamic systems is the ultimate cause for Islamic progress.