ميزان اختلاف مصاحف امصار و علل آن

Differences between the Masahif of al-Amsar and Its Reasons

در سده دوم و سوم قمري از هشت كتاب و رساله با موضوع اختلاف مصاحف امصار (عراق و شام و حجاز) ياد شده است. گرچه اين كتاب‌ها به دست ما نرسيده، مطالب آن‌ها در منابع بعديِ علم رسم‌المصحف و قرايات بازتاب يافته است. اختلاف رسم‌الخط مصاحف امصار به دو دسته تقسيم‌پذير است: الف) تفاوت‌هايي كه موجب اختلاف در قرايت نشده‌اند؛ مانند ثبت «ي» يا نبود آن در «ايتوني/ ايتون»؛ ب) اختلاف‌هايي كه باعث تفاوت در قرايت‌اند؛ شامل حذف يا زيادت يك حرف يا تبديل يك حرف به حرفي ديگر. مجموع اختلافات دسته دوم به 54 مورد مي‌رسد. تا كنون درباره علت و زمان پيدايي و اثر آن در قرايات يا تاثيرپذيري آن از قرايات، ديدگاهي جامع بيان نشده است. اغلب علماي متقدم بر اين باورند كه عثمان خليفه سوم (د 35 ق.) دستور ثبتِ آن‌ها را در مصاحف امام داده است ولي در روايات جمع قرآن در زمان عثمان چنين مطلبي وجود ندارد و از سويي، اين كار با هدف او براي اتحاد امت اسلامي بر يك مصحف واحد در تضاد است.

In the 2nd and 3rd centuries AH, it is mentioned 8 books with the subject of the differences of the masahif of al-amsar (Iraq, Sham -Syria- and Hijaz). Although these books have not conveyed us but their subjects (subject matter) is presented (reflected) in the next sources of the science of rasm al-mushaf and qira’at (the method of recitation of the holy Quran). The differences of the rasm-ul-khat (scripts) of the masahif of al-amsar can be divided in to two types: a. the differences do not cause the differences in qira’at (the method of recitation of the holy Quran) like record of “ي” or absence of it in the word of “ايتوني”/ “ايتون” b. the differences cause the differences in qira’at (the method of recitation of the holy Quran); it includes the omitting or adding a letter or replacing a letter with the another one . The whole differences in the 2nd type are 54 cases. By now, there is no comprehensive point of view about its reason, time of its revelation and its effects on qira’at (the method of recitation of the holy Quran) or its impressionability from qira’at. Most of the ulama of mutaqaddimin (predecessors) believe that Uthman the 3rd caliph (c. 579 - 17 July 656) ordered to record them in the masahif of Imam but there is not this subject in the traditions (revayah) of collecting the noble Quran at the period of Uthman and from the other side, this work is in conflict with (contradicted) Uthman’s purpose to unite the Umma (Muslim community) in a single mushaf. Keywords: Rasm al-mushaf, The history of the noble Quran, The seven Qira’at , The seven reciters of the noble Quran, Transcribing (kitabat) of the holy Quran, The differences of Qira’at.