آشنايي‌زدايي و برجسته‌سازي در سوره مباركه واقعه

Defamiliarization and Foregrounding in the Sura al-Waghi’a

مطرح شدن مباحثي مانند آشنايي‌زدايي و برجسته‌سازي توسط رويكرد فرماليسم، تحول بزرگي در نقد ادبي قرن بيستم پديد آورد. با استفاده از اين مفاهيم مي‌توان زيبايي‌هاي پنهان در متن ادبي را بهتر درك كرد. هدف اين مقاله، بررسي سوره مباركه واقعه از منظر آشنايي‌زدايي و برجسته‌سازي است. البته مي‌دانيم كه قرآن كريم، متن ادبي نيست ولي متني است كه جنبه‌اي از اعجاز آن را اعجاز ادبي تشكيل مي‌دهد و داراي زيبايي‌هاي ادبي فراواني است. مقصود از كاربرد نظريه‌هاي ادبي مختلف مثل آشنايي‌زدايي و برجسته‌سازي فقط آن است كه نشان داده شود همه صور و ارزش‌هاي ادبي – نقدي مي‌تواند در بهترين شكل در قرآن كريم يافت شود. اين پژوهش نشان مي‌دهد بسياري از پديده‌هاي طبيعي و مفاهيمي كه براي مخاطبان ديروز و امروز قرآن، به اموري عادي تبديل شده به‌واسطه آشنايي‌زدايي و قاعده افزايي برجسته شده است. استفاده گسترده از تكرار صامت‌ها و مصوت‌ها، تكرار در سطح كلمه، جمله و ساخت‌هاي نحوي، همچنين به‌كارگيري ساختار شرطي، استفاده ازجمله اسميه و اسم فاعل ازجمله تكنيك‌هاي زباني و ادبي است كه در سوره واقعه براي آشنايي‌زدايي و برجسته‌سازي به كار گرفته شده است.

Russian formalists made great changes in the literary critics in the 20th Century putting forth subjects like defamiliarization and foregrounding. Their purpose was to establish an independent science for studying literary works. However, they went to extremes so that they laid external factors aside and tried to find literariness solely in the text. Although the holy Quran is not a literary text, every verse and chapter has literary beauties, so that we can study it through different methods. The purpose of this article is to study the Sura al-Waghiʹa from the formalist viewpoints of defamiliarization and Foregrounding. This research shows that many of senses and natural phenomena which are ordinary for people, became strange and fore grounded by defamiliarization and over regularization via phonetic, verbal and syntactic parallelism.