بررسي تفسيري حبط عمل درآيه 65 زمر با تاكيد بر تفسير مجمع البيان

Commentary Analysis of Failure of Actions in Verse 65 of Az-Zumar with an Emphasis on Commentary of Majma ul-Bayan

حبط اعمال يكي از موضوعات مهم كلامي است كه در آيات قرآن از جمله آيه شريفه «لَيِنْ ا‌َشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ» به‌كار رفته است. در اين آيه كه خطاب به پيامبر اكرم’ و پيامبران پيشين است، شرك به عنوان عامل حبط عمل معرفي شده است. امكان شرك و حبط شدن عمل پيامبران و ناسازگاري آن با عصمت يكي از چالش‌هاي پيش‌روي متكلمان و مفسران بوده است. در رويكرد اماميه احباط مورد نظر معتزله باطل است، از اين‌رو حبط به‌كار رفته در آيات قرآن معناي متفاوتي با معناي كلامي آن خواهد داشت. عدم تفكيك كاربرد قرآني آن با آنچه كه در ميان متكلمان رايج است، چالش‌هاي زيادي را در جهت معناشناسي حبط، متعلق حبط و علل حبط ايجاد مي‌كند. اين مقاله در تلاش است تا با تحقيق در مفاد آيه فوق و بهره‌گيري از آرا مفسران به‌ويژه امين الاسلام طبرسي، دو رويكرد عمده در باره امكان شرك و حبط عمل پيامبران و مومنان بررسي گردد، معناي قرآني حبط و مغايرت آن با معناي كلامي تبيين گردد و علل حبط، متعلق و چگونگي تعلق آن به اعمال كافران و مشركان مورد بررسي قرار گيرد.

Failure of actions is one of the important theological topics which has been mentioned in the Quran’s Verses including the holy verse “If thou ascribe a partner to Allah thy work will fail and thou indeed wilt be among the losers.” In this verse which is addressed to the holy prophet and the previous prophets, polytheism is deemed as the factor of failure of actions. The possibility of polytheism and failure of the prophets’ actions and its incompatibility with infallibility has been one of the challenges that prophets and commentators have been confronted by. To Imamieh Approach, the Mu’tazilah’s viewpoint on failure of actions is invalid; therefore, the failure mentioned in the Quran has a different meaning with its theological meaning. Lack of discrimination between its Quranic application and what is common among the theologians has created many challenges in regard to semantics of failure, failure-dependents and the reasons of failure. Studying the contents of the above-mentioned verse and enjoying the commentators’ ideas especially Amin Al-Islam Tabarsi, the paper is an attempt to investigate two major approaches about possibility of polytheism and failure of actions of the prophets and believers, then, it explains the Quranic meaning of failure and its contradiction with the theological meaning and also to investigate the reasons of failure, failure-dependents, and the manner of such dependency to infidels and disbelievers.