مطالعه مقايسه‌اي تركيبات شيميايي اسانس اندام هوايي سه جمعيت گياه دارويي اگير تركي (Acorus calamus) در ايران

Comparative Study of Essential Oil Composition of the Aerial Parts of Three Populations of Acorus calamus in Iran

مقدمه: خواص دارويي بسيار متنوعي براي گياه اگير تركي با نام علميAcorus calamus ذكر شده است. با توجه به اينكه اين گياه اخيراً در ايران بازيابي شده، مطالعه تركيب شيميايي اسانس آن اهميت زيادي دارد. هدف: اين پژوهش به منظور شناسايي، توصيف و مقايسه تركيبات شيميايي اسانس اندام هاي هوايي 3 جمعيت از اين گياه انجام شد. روش بررسي: اندام هوايي سه جمعيت در زمان گلدهي كامل از رويشگاه هاي مختلف آنها واقع در استان مازندران (تالاب‌هاي ارزفون، پلسك و الندان) جمع‌آوري شدند. اسانس‌‌گيري به روش تقطير با آب انجام شد و با استفاده از دستگاه‌هاي GC و GC-MS تجزيه و شناسايي تركيبات شيميايي صورت گرفت. نتايج: در مجموع 41 تركيب شيميايي در اسانس شناسايي شد كه براي اولين بار از ايران گزارش مي‌شوند. بازده اسانس به ترتيب 5/0، 45/0 و 48/0 درصد وزني/وزني در جمعيت‌هاي ارزفون، پلسك و الندان مي‌باشد. تركيبات اصلي تشكيل‌دهنده اسانس اندام هوايي سه جمعيت مطالعه شده به ترتيب cis-Asarone (27 – 53 درصد)، Calamusenon (6/6 - 8/9 درصد)، (E)-Caryophyllene (3/6 - 3/7 درصد)، trans-Asarone (7/4 - 6/6 درصد)، Acorenone (6/3 - 9/4 درصد) و E-B-Farnesene (8/0 – 5 درصد) هستند. نتيجه‌گيري: تركيب اسانس سه جمعيت مطالعه شده از نظر كمي و كيفي نسبت به يكديگر و همچنين نسبت به نمونه‌هاي خارجي تفاوت نشان دادند كه مي‌تواند به خاطر تفاوت رويشگاه اين جمعيت‌ها از نظر ارتفاع رويش از سطح دريا باشد.

Background: Multiple medicinal properties of Acorus calamus, a recently rediscovered plant species in Iran were reported. It is not available any information about chemical composition of essential oil of the species in Iran, therefore such study is necessary. Objective: In this research essential oil composition of aerial parts of three populations of Acorus calamus was studied. Methods: Plant materials were collected from their natural habitats in Mazandaran Province (Arzefoon, Pelesk and Alandan). Essential oils were obtained by hydrodistillation and analyzed using GC and GC-MS. Results: In total, 41 components were characterized, and are reported for the first time from Iran. The essential oil yield is 0.5 %, 0.45% and 0.48 % in Arzefoon, Pelesk and Alandan populations respectively. The main compounds identified in the oils are cis-asarone (27-53 %), calamusenone (6.6-9.8 %), (E)-caryopyllene (6.3 – 7.3 %), trans-asarone (4.7 – 6.6 %), acorenone (3.6 – 4.9 %) and (E)-B-farnesene (0.8 – 5 %). Conclusion: The results revealed that essential oil compositions of three studied populations are quantitative and qualitatively different from each other and also other samples from various origins which could be attributed to their ecological growing factors such as altitude. [Keywords: Acorus calamus, Acoraceae, Essential oil, Mazandaran, Medicinal plant