زمينه‌هاي تداوم هويت ايراني در روايت‌هاي شاهنامه

The Basis of Iranian Identity Continuation

ايرانيان در درازاي تاريخ خود، حوادث بنيان براندازي را تجربه كرده‌اند كه هر يك از آن حوادث براي محوشدن ايرانيان در اقيانوس تاريخ كافي بود. شكست هخامنشيان و نابودي ساسانيان از جمله آن حوادث به شمار مي‌آيند، اما ايرانيان از هر دو حادثه پيروز بيرون آمدند. اين‌كه بحران هويت در شاهنامه چگونه مطرح شده است، و روايت‌هاي شاهنامه براي آن بحران چه راه‌حلي ارايه مي‌دهند، سوال‌هايِ اصلي اين پژوهش‌اند. در شاهنامه استقرار حكومت مركزي قدرتمند و بازتوليد ساختارها از عوامل اصلي تداوم حيات و هويت ايراني به شمار آمده‌اند. حكومت‌ها از طريق جنگ و فرهنگ، با آفرينش «دگري» تخيل خودي/ بيگانه را فعال مي‌كردند. هرگاه تمركز حكومت از ميان مي‌رفت و تقابل با ديگري كم‌رنگ مي‌شد، بحران هويت آغاز مي‌شد. فردوسي علاوه بر اين عوامل، عنصر اساسي زبان را هم اضافه كرد. احيا و حفظ زبان پارسي به‌ويژه در دوره فروپاشي حكومت ساسانيان، منجر به تقويت حافظه تاريخي ايرانيان شده ‌است. بنابراين پژوهش حاضر در پي آزمون فرضيه خود، به خوانش متن شاهنامه در قالب تفسيرگرايي پرداخته‌است و با مقايسه دو حادثه تسلط يونانيان و اعراب مسلمان بر ايران، كفايت علّي و كفايت معنايي را در نظر داشته است.

During the history, Iranians have experienced devastating wars, which each one was enough to fade them from history. The defeat of the Achaemenid and Sassanid empires are just two instances, nonetheless they became victorious finally. Each war has a great impact on Iranian Identity. A deeper look into Shahnameh, reveals this identity crisis. In this study we try to investigate this issue. According to Shahnameh, establishment of a strong central government and reproduction of structures after each war was the main reason for keeping Iranian civilization. Governments by means of war and culture, tried to activate the attitude of aliens. Ferdowsi added the language to these factors. Restoration and preservation of persian language, especially in fall of Sassanid Empire, leads to strengthen the historical memory of Iranians. Hence, the present study refers to Shahnamehʹs text and domination of Greeks and Muslim Arabs on Iranian order to test its hypothesis