صحت‌سنجي روش تحليل سلسله‌مراتبي (AHP) و رگرسيون چندمتغيره (MR) در پهنه‌بندي خطر زمين‌لغزش به كمك تكنيك GIS (مطالعه‌ موردي: حوضه رودخانه ماربر)

Accuracy Investigation of Analytical Hierarchy Process (AHP) and Multivariate Regression (MR) Methods in Landslide Hazard Zonation, Using GIS (Case Study: Marbor River Basin)

مجموعه‌اي از عوامل طبيعي و انساني به وقوع خسارت‌هاي زياد ناشي از زمين‌لغزش‌ها دامن زده است. يكي از راهكارهاي مهم براي كاهش خسارت‌هاي ناشي از وقوع زمين‌لغزش‌ها، دوري جستن از اين مناطق است. بدين منظور لازم است تا نقشه پهنه‌بندي خطر زمين‌لغزش نسبتاً دقيقي از بين روش‌هاي موجود براي اين مناطق تهيه گردد. هدف اين تحقيق آن است تا در مرحله نخست به كمك رابطه رگرسيوني چندمتغيره (MR)، اولويت نسبي (ارجحيت) عوامل موثر تعيين گردد و از آنها به‌جاي اولويت‌بندي عوامل در روش سلسله‌مراتبي (AHP) ـ كه به صورت كارشناسي مشخص مي‌شوند ـ استفاده گردد. در مرحله بعد، ضمن تهيه نقشه پهنه‌بندي خطر زمين‌لغزش، صحت دو روش نيز ارزيابي و مقايسه مي‌شود. براي انجام اين تحقيق، به‌وسيله عكس‌هاي هوايي و تصاوير ماهواره‌اي، نقشه‌هاي زمين‌شناسي موجود و بررسي‌هاي ميداني به كمك سامانه موقعيت‌ياب (GPS)، نقشه پراكنش زمين‌لغزش‌ها در حوضه رودخانه ماربر از زيرحوضه‌هاي بالادست حوضه كارون شمالي به وسعت 800 كيلومترمربع واقع در جنوبي‌ترين قسمت استان، تهيه شده است. سپس 9 عامل ليتولوژي، شيب، كاربري اراضي، بارش، پوشش گياهي، جهت‌ شيب، و عناصر خطي جاده، گسل و آبراهه (54 پارامتر در قالب 9 عامل) مورد بررسي قرار گرفته و عوامل موثر در لغزش نيز تعيين شده‌اند. به‌منظور بالا بردن دقت، سرعت و سهولت آناليز تمامي اطلاعات مكاني و توصيفي وارد سيستم GIS گرديدند و به‌وسيله نرم‌افزار ArcGIS نسخه 3/9 به‌صورتِ ‌برداري هم‌پوشاني داده شدند. از هم‌پوشاني نقشه‌هاي عوامل مذكور، 27466 واحد همگن حاصل شد كه مبناي اعمال روابط حاصل از دو روش تحليل رگرسيوني چند متغيره (MR) و سلسله‌مراتبي (AHP) قرار گرفت. تجزيه و تحليل نتايج به دست آمده نشان داد كه هر دو روش، داراي دقت تقريباً يكسان در تفكيك پهنه‌هاي خطر با شاخص زمين‌لغزشِ كاملاً مشخصي هستند؛ اما روش سلسله‌مراتبي براساس شاخص مجموع كيفيت (Qs) ـ كه شاخص صحت نيز ناميده مي‌شود ـ داراي مطلوبيت بيشتري است.

A combination of natural and human factors have caused numerous landslide related damaged. One of the main strategies for reducing the damages of landslides is to avoid these regions. For this purpose it is necessary to be prepared landslide hazard zonation map precisely among available methods for these areas. At first, the object of this research is the relative weight determination of effective parameters, using Multivariate Regression (MR) in substitute of parameters priority in Analytical Hierarchy Process (AHP). For implementing this research, first of all, by aerial photos and satellite images, geological maps and studies of the field by using GPS, landslide inventory map in Marbor River Basin (sub-basin of the upper part of North Karoon Basin), an 800 square kilometers area located on the lower part of Southern Isfahan province, were prepared. By Using field studies and reviewing the related studies about similar areas with basins of Karoon and Dez Upper North and the existing thematic maps, 9 factors including lithology, slope, land use, rainfall, vegetation, aspect, and lineaments elements, containing fault and drainages, the action of factors in determining landslide (54 parameters in the consist of eight main factors) were measured. For the purpose of enhancing accuracy, accelerating and easing the analysis, all spatial and descriptive data entered into GIS system and were overlayed ArcGIS version9.3 software as vector. By overlaying these maps, 27466 homogeneous units were resulted, that were based upon calculating two methods including MR an AHP related to Multivariate decision analysis the results of analysis showed that both methods have almost had the same accuracy in separation landslide hazard zones, and the landslide hazard index was obvious too. Of course, it should be noticed that hierarchical approach based on regression data, on the basis the sum of quality index as an indicator of the accuracy, is more desirable.