كتابخانه و كتابداري در ايران عصر ساماني

Library and Librarianship in Samanid Empire

هدف: بررسی وضعیت ساختمان و تجهیزات، روش‌های گسترش مجموعه، ساماندهی كتاب، و انواع كتابخانه‌ها در عصر سامانی است. روش/رویكرد پژوهش: روش پژوهش تاریخی است و داده‌های آن با استفاده از مرور متون و منابع كتابخانه‌ای گردآوری و تحلیل شده است. یافته‌ها: كتابخانه‌ها از مهم‌ترین نهادهای فرهنگی در عصر سامانی به‌شمار می‌آیند و به انواع كتابخانه‌های سلطنتی، عمومی، مدارس، و مساجد تقسیم می‌شدند. مجموعه آنها بیشتر از طریق وقف، استنساخ، ترجمه، تألیف، و اهدا تأمین می‌شدند. در این نهادها كه مكانی پژوهشی و آموزشی، از طریق تجمع علما و دانشمندان، به‌شمار می‌آمده است می‌توان كاركردهای اصلی حرفه كتابداری را مشاهده كرد. نتیجه‌گیری: با توجه به شكوفایی و عظمت كتابخانه‌های مختلف، گسترش مداوم مجموعه‌ها، استفاده فراوان از منابع آنها، داشتن مراجعان دانشمند و عالم، و اداره نظامند این كتابخانه‌ها توسط هیئتی متشكل از مدیر، خازن، و كتابدار، اغراق نیست كه شرق‌شناسان با وجود همزمانی این دوران با قرون وسطی در مغرب زمین، آن را "رنسانس فرهنگی" ایران نامیده‌اند.

Purpose: To explore library building and equipment, methods for collection development, book organizations and different kinds of libraries during Samanid period. Methodology/Approach: The historical method is used and data was gathered from library resources. Results: Libraries were the most important institutions in Samanid era and were categorized in royal, public, school and mosque libraries. Their collections were mainly provided through devotion, derivation, translation, compilation and donation. Many of the librariesʹ main activities can be seen in these institutions where scientists and scholars gathered for research and education. Conclusion: Due to the growth and development of different libraries, the expansion in their collections, the high usage of their resources, having users from scientists and scholars and the systematic management of libraries by a committee of manager, treasurer and librarian; and in spite of being contemporary with Medieval in west, orientalists call Samanid era the age of "cultural renaissance" in Iran.