شيوه ليبرال جنگ: كشتن براي حفظ زندگي

كتاب شيوه ليبرال جنگ: كشتن براي حفظ زندگي نوشته مايكل ديلون و جوليان ريد در سال 2009 ميلادي توسط انتشارات راتلج در 196 صفحه به چاپ رسيده است. مايكل ديلون، استاد سياست در دانشگاه لانكاستر است كه آثار زيادي در حوزه نظريه سياسي، نظريه فرهنگي و مطالعات امنيتي به رشته تحرير درآورده است. جوليان ريد، استاد روابط بين‌الملل در دانشگاه لاپلند، فنلاند است. براي فهم بهتر كتاب حاضر بايد انديشه‌ها و نقدهاي ميشل فوكو از ليبراليسم را بهتر فهميد. سياست بيولوژيك (زيست- سياست) يا قدرت بيولوژيك (قدرت مشرف بر حيات ) و نقد آموزه‌هاي ليبراليسم، كانون اصلي بحث اين كتاب را تشكيل مي‌‌دهد، اما منظور از سياست بيولوژيك چيست؟ فوكو كه ابداع‌كننده اين مفهوم بود در اين باره مي‌گويد: «استنباط من از اين سياست، شيوه‌اي است كه از قرن هجدهم به ‌اين ‌‌سو تلاش كرد مشكلاتِ عمل حكومت را عقلايي كند؛ مشكلاتي كه در عمل، حكومت با آنها از طريق پديده‌‌‌هايي مواجهه شد كه سرشت‌نماي مجموعه پديده‌‌هايي هستند كه توسط سياست جمعيتي ساخته شدند: سلامتي، بهداشت، نرخ زاد و ولد، طول عمر، نژاد.... همان‌‌طور كه مي‌دانيم، اين مشكلات فضاي فزاينده‌اي را از قرن نوزدهم تاكنون اشغال كرده‌‌‌اند و امروز نيز هر اهتمام سياسي و اقتصادي را موجه جلوه مي‌‌‌دهند.» فوكو، «ليبراليسم» را نه نظريه، نه ايديولوژي، و نه به ‌هيچ ‌وجه، شيوه‌اي نمي‌داند كه جامعه در آن، خود را به نمايش مي‌‌گذارد، بلكه يك پراتيك (شيوه عمل) تلقي مي‌كند كه معطوف به هدف بوده و خود را از طريق بازتابش پيگير تعديل مي‌‌كند. بنابراين فوكو، ليبراليسم را به‌‌عنوان اصل و روش عقلاني‌سازي حكومت‌داري در نظر مي‌گيرد - عقلاني‌سازي كه از قاعده دروني اقتصاد بهينه، فرمانبرداري مي‌كند. در دنياي امروز، كمتر كسي را مي‌توان مانند فوكو پيدا كرد كه بنيان‌هاي فكري ليبرال را به شدت به لرزه درآورده است. از نظر فوكو هر رابطه اجتماعي، يك رابطه قدرت است. اما، هر رابطه قدرت، الزاما به يك سلطه ختم نمي‌شود. فوكو معتقد است قدرت در جامعه نوين، نظامي از روابط مبتني بر دانش (شبكه دانش/قدرت) است كه فرد را در درون خود جا مي‌دهد. به اين معنا كه فرد، همزمان كه شناخته مي‌شود (در دفاتر خارجي ثبت مي‌شود و يا از درون، خود را مطابق هنجارها و دانش تحميل شده از سوي اجتماع مي‌فهمد و طبقه‌بندي مي‌كند) يا تحت نظام دانش‌هايي مانند پزشكي، روان‌شناسي و يا آموزش قرار مي‌گيرد، مريي مي‌شود و به اين ترتيب، تحت سيطره قدرت قرار مي‌گيرد. قدرت، بدن افراد را نيز از طريق آموزش و نظم دادن به محيط زندگي تحت تاثير قرار مي‌دهد و به همين دليل، مي‌توان از قدرت بيولوژيكي يا سياست بيولوژيكي حرف زد كه مي‌خواهد بر بدن اعمال شده و آن را در نظم مورد نظر خود سازمان دهد. اما، فوكو در نهايت مي‌گويد كه قصد اصلي او، بررسي قدرت نبوده و مي‌خواسته مسيله سوژه را بررسي كند. به‌عبارتي، چگونگي شكل‌گيري فرد به عنوان كسي كه مي‌شناسد و البته، به نظر فوكو همزمان خود را تحت انقياد قرار مي‌دهد.