اثر همزيستي قارچ ميكوريزاي آربوسكولار بر برخي از خصوصيات زراعي بزرك (Linum ussitatissimum L.) تحت شرايط تنش خشكي در منطقه شهركرد

Effect of arbuscular mycorrhizal fungi on some agronomic characteristics of linseed (Linum ussitatissimum L.) under drought stress in Shahrekord region

سابقه و هدف: يكي از مهمترين عوامل محدود كننده رشد گياهان زراعي مناطق خشك و نيمهخشك، كمبود آب است. قارچهاي ميكوريزايي يكي از مهمترين ريز جانداران محيط ريشه محسوب ميشوند. اثرات اين قارچها از طريق ايجاد تغييرات روي برخي از خصوصيات ريشه و جذب عناصر غذايي در گياهان ميزبان در شرايط تنش خشكي اعمال ميشود. با وجود اين، همزيستي قارچهاي ميكوريزايي با گياه بزرك هنوز مورد بررسي و مطالعه قرار نگرفته است. از اينرو، اين آزمايش به منظور بررسي اثر همزيستي قارچ ميكوريزاي آربوسكولار در شرايط تنش خشكي بر برخي خصوصيات كيفي و جذب عناصر غذايي توسط بزرك انجام شد. مواد و روشها: اين آزمايش در سال زراعي 1032 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه شهركرد، بهصورت كرتهاي خرد شده در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. تيمارهاي آزمايشي شامل چهار سطح آبياري: 133 )بدون تنش(، 55 )تنش ملايم(، 53 )تنش متوسط( و 25 )تنش شديد( درصد نياز آبي گياه، بهعنوان عامل اصلي و تلقيح بذر گياه بزرك با دو ميكوريزا در سه سطح شامل Glomus intraradices و Glomus mosseae و يك تيمار بدون تلقيح ميكوريزا بهعنوان عامل فرعي، منظور گرديد. صفات اندازهگيري شده شامل درصد و عملكرد روغن، ميزان پرولين برگ، غلظت و جذب عناصر فسفر، پتاسيم و كلسيم در اندام هوايي، غلظت و جذب گوگرد در دانه بودند. يافتهها: بر اساس نتايج آزمايش، تنش خشكي بر تمام صفات بهجز جذب پتاسيم و كلسيم معنيدار شد. تنش خشكي باعث كاهش درصد و عملكرد روغن، غلظت و جذب عناصر فسفر و گوگرد شد، ولي ميزان پرولين، غلظت پتاسيم و كلسيم را افزايش داد. ميكوريزا باعث افزايش معنيدار صفات مورد بررسي گرديد. اثر متقابل ميكوريزا و تنش خشكي به غير از پرولين، غلظت و جذب گوگرد، بر ساير صفات مورد بررسي معنيدار بود. نتايج تجزيه رگرسيوني در صفات درصد روغن، عملكرد روغن، غلظت فسفر، جذب فسفر، غلظت پتاسيم و غلظت كلسيم رابطه رگرسيوني معنيداري را نشان داد و اين رابطه بهصورت خطي و يا درجه دو بود. نتيجهگيري: بر اساس نتايج حاصل از اين آزمايش همزيستي بزرك با قارچهاي ميكوريزا آربوسكولار توانست موجب افزايش صفات مورد بررسي در شرايط تنش خشكي گردد. كاربرد هر دو گونه قارچ تاثير بيشتري نسبت به عدم كاربرد روي كليه صفات اندازهگيري نشان داد. تاثير كاربرد هر دو گونه قارچ Glomus intraradices و Glomus mosseae تقريباً يكسان بود.

Background and objectives: One of the most important limiting factors of crop growth in the arid and semi-arid regions is water deficit stress. Mycorrhizal fungi are one of the most important microorganisms in the rhizosphere. The effects of these fungi apply via changes on some of the characteristics of roots and nutrient uptake in host plants under drought conditions. However, symbiotic mycorrhizal fungi with linseed plant have not been studied yet. Thus, this experiment was conducted in order to investigate the effect of arbuscular mycorrhizal fungi under drought stress condition on some qualitative traits and nutrient uptake of linseed. Materials and methods: This experiment was conducted in the research station of Faculty of Agriculture in Shahrekord University. The experiment was conducted as split-plot design in RCBD with three replications. Drought stress at four levels of 100 % (no stress), 75 % (mild), 50 % (medium) and 25 % (sever stress) of water requirement, as main factor and inoculation with Glomus intraradices, Glomus mosseae and no inoculation as sub factor were treated. The measured traits were percent of seed oil, seed oil yield, proline content in leaves, and concentration and uptake of phosphorus, potassium, calcium in shoot and concentration and uptake of sulfur in seed. Results: The results showed that the effects of drought stress treatment were significant on all measured traits except uptake of potassium and calcium. Drought stress decreased oil content (%) and oil production, concentration and uptake of phosphorus and sulfur, but increased proline content, concentration of potassium and calcium. Mycorrhiza increased all measured traits. The interaction between mycorrhiza and drought stress treatments was significant in all measured traits except proline content, concentration and uptake of sulfur. Regression analysis showed significant relation on the linseed traits of oil content, oil yield, P content, P absorption, K content and Ca content and these relations were linear or quadratic. Conclusion: Based on resulted in this experiment symbiosis of linseed with of arbuscular mycorrhizal fungi under drought stress caused increase in all traits. The use of both species of fungi showed more effective than the non-application on the measurement traits. The effect of both types of fungi Glomus intraradices and Glomus mosseae was almost identical.