چين و ايران؛ راهبردهاي سياست خارجي و چالش همكاري‌هاي فراگير

China and Iran: Foreign Policy Strategies and the Challenge of Comprehensive Cooperation

هدف اصلي اين مقاله بررسي ريشه‌هاي نوسان موجود در روابط ميان ايران و چين و عدم شكل‌گيري رابطه مبتني‌بر همكاري فراگير در دوران بعد از انقلاب تا سال 2013 با تكيه بر بنيان‌هاي راهبردي دو كشور است. بررسي سير روابط ايران و چين در دوران بعد از انقلاب اسلامي نشان مي‌دهد كه اين بخش از روابط خارجي براي ايران با چالش‌ها و بحث‌هاي‌ زيادي همراه بوده است؛ چنان‌كه با وجود اشتراكات زياد ميان دوطرف براي تقويت همكاري در برهه‌هايي از زمان، روابط دو كشور شاهد الگوهاي رفتاري بوده كه سبب شده تا در پرتو مقولات همزمان همكاري و تعارض رابطه مبتني‌بر همكاري فراگير شكل نگيرد. اين مقاله با طرح اين سيوال كه راهبردهاي سياست خارجي چين و ايران چگونه در دوران بعد از انقلاب تا سال 2013 منجر به عدم شكل‌گيري رابطه راهبردي و منحني نوساني در روابط دو كشور شده است؟ يافته اين پژوهش آن است كه در حالي كه راهبردهاي سياست خارجي ايران براي چين وزني راهبردي، بلندمدت و فارغ از رفع نيازهاي مقطعي در نظر گرفته اما سياست‌گذاري خارجي چيني‌ها همكاري با ايران را تاكتيك محور و ابزاري، كوتاه‌مدت، معطوف به موضوع و وابسته به شرايط زماني مي‌داند. در راستاي بررسي اين ادعا اين مقاله بعد از طرح چهارچوب نظري، در بخش دوم سير فراز و فراد روابط دو كشور بعد از انقلاب اسلامي را نشان داده و در بخش سوم محتواي راهبردهاي سياست خارجي دو كشور را بررسي مي‌كند.

The main goal of this article is to study the roots of existing fluctuations in relations between Iran and China and to explore the reasons for the failure of the realization of relations based on comprehensive cooperation during the period following the emergence of the Islamic Revolution until 2013 relying upon strategic foundations of the two countries. A study of Iran and China relations since the advent of the Islamic Revolution shows that this part of foreign policy has provoked many discussion and challenges; and despite many commonalities between the two sides, a relation based on comprehensive cooperation have not been developed. The question posed by this article is that how foreign policy strategies of Iran and China could not bring about a strategic relation and experienced many fluctuations in bilateral relations? The hypothesis made by the author is that while Iranʹs foreign policy strategy towards China emphasized the strategic, long-term and comprehensive aspects of relation with this country, the Chinese side considers cooperation with Iran as tactical, instrumental, short-term, and dependent on time and space conditions. To study this claim, the author first advances a theoretical framework and then explores the ups and downs of relations between the two countries and the strategies governing the foreign policies of the two sides.