تابع توليد آموزش عالي: كاربردها، چالشها و چشم‌اندازها

Higher education production function: applications, challenges, and prospects

تدوين ابزار علمي- فني مناسب براي تحليل، تبيين و ارزيابي تصميم‌گيريها، فعاليتها و عملكرد واحدهاي آموزش عالي در سطوح مختلف همواره به‌عنوان مسيله اي اساسي مطرح بوده است؛ هدف اين پژوهش واكاوي و بازنمايي انواع كاربردهاي اساسي تابع توليد در تحليل فعاليتها و ستانده‌هاي آموزش عالي همراه با شناسايي مسايل و چالشهاي پيش‌رو بود. با استفاده از روش استنادي- تحليلي در چارچوب رويكردي جامع‌نگر، ابتدا ماموريت و ماهيت فعاليتهاي آموزش عالي، با تاكيد بر فرايند و برايند آنها در سطوح خُرد و كلان، تشريح و سپس، يازده مورد از كاربردهاي راهبردي تابع توليد در چارچوب نظريه توليدكننده شامل مشخص‌كردن منطقه عقلاني يا اقتصادي فعاليت، پيش‌بيني ستانده‌هاي توليد، ارزيابي ميزان تاثيرگذاري و سهم هر يك از عوامل توليد در ستانده‌ها، ارزيابي كارايي فني واحدهاي آموزشي، ارزيابي اثربخشي واحدهاي آموزشي، مشخص‌كردن وضعيت بازده به مقياس، مشخص‌كردن وضعيت مكمل يا جانشين بودن عوامل توليد، تحليل نابرابري عملكرد واحدهاي آموزشي/ پژوهشي، تعيين سهم پرداختي به عوامل توليد خدمات آموزشي- پژوهشي، ارزيابي سياستهاي آموزشي و رتبه‌بندي واحدهاي دانشگاهي شناسايي و تبيين شدند. همچنين مشخص شد كه كاربردهاي تابع توليد در آموزش عالي با مسايل و چالشهاي اساسي مواجه اند، از جمله ماهيت چندمحصولي ستانده‌هاي آموزش عالي، تنوع و تكثر عوامل تاثيرگذار بر ستانده‌ها، كيفيت ستانده‌ها و چالشهاي مربوط به سنجش آن، نبود قيمت براي ستانده‌هاي آموزشي، تنوع واحدهاي تحليل و ساختار سلسله‌مراتبي داده‌ها، ساختار تابع توليد و مسايل مرتبط با آن، روشهاي تخمين، مسايل انتخاب و درونزايي و محدوديتهاي آماري. با توجه به ماهيت فعاليتها و ستانده‌هاي واحدهاي دانشگاهي، بي‌توجهي به مسايل و چالشهاي مذكور دقت و اعتبار كاربردهاي تابع توليد را كه در تصميم‌گيريهاي مديريتي و سياستگذاريها نقشي اساسي و بي‌بديل دارند، به‌شدّت متاثر مي‌سازد. در پايان، به نحوه فايق آمدن بر بخش عمده مسايل و چالشهاي مورد اشاره و اينكه چگونه مي‌توان از كاربردهاي مورد نظر در تصميم‌گيريها و سياستگذاريها استفاده حداكثري به عمل آورد، پرداخته شده است.

Developing an appropriate scientific and technical tool to analyze, examine and evaluate decisions, activities and performance of higher education units at different levels has been always a crucial issue and task. The purpose of this research was to explore and examine many types of essential applications of production function in analyzing higher education issues along with identifying facing problems and challenges. Using an analytical-critical approach in a comprehensive approach framework, the mission and nature of higher education are discussed. Then, eleven strategic applications of the production function in the context of firm theory including identifying rational production region, prediction of outputs, evaluating the effects and share of production factors, evaluating efficiency and effectiveness of higher education units, examining the economies of scale, ranking universities, etcetera are proposed and elaborated. It is also specified that the applications are faced with a variety of problems and challenges such as the nature of multiple outputs of higher education, diversity of effecting factors, quality assessment challenges, hierarchical structure of data and activities, specification and identification of the function, appropriateness of estimation methods, and selection and endogeneity problems. The results indicated that ignoring the issues and problems critically affect the usefulness of the applications in policy making and administering decisions. At the end, ways to overcome most of the mentioned problems and challenges and the maximum use of applications in policy makings and decision makings are discussed. Keywords: Higher education production function, Human capital development, Performance evaluation, University rankings, Selection and endogeneity.