پديد آورندگان :
كامراني، مرتضي نويسنده استاديار گروه تكنولوژي توليدات گياهي دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي مغان، دانشگاه محقق اردبيلي Kamrani, Morteza , فرضي، عباس نويسنده دانش آموخته كارشناسي ارشد دانشگاه آزاد اسلامي واحد اردبيل Farzi, Abbas , عبادي ، اصغر نويسنده استاديار گروه تكنولوژي توليدات گياهي دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي مغان، دانشگاه محقق اردبيلي Ebadi, Asghar
كليدواژه :
تجزيه به مولفه هاي اصلي , باي پلات , شرايط ديم , عملكرد دانه
چكيده فارسي :
به منظور ارزيابي تحمل به خشكي در ژنوتيپ هاي گندم ديم، آزمايشي با 34 ژنوتيپ گندم در دو شرايط ديم (تنش خشكي) و آبياري (بدون تنش) در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 92-1391 انجام شد. نتايج تجزيه واريانس مركب نشان داد كه تنش خشكي باعث كاهش معني دار ارتفاع بوته، وزن بوته، طول و وزن پدانكل، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملكرد دانه، ميزان كلروفيل، طول، عرض و سطح برگ پرچم و روز تا رسيدگي شد، اما بر تعداد دانه در سنبله، شاخص برداشت و روز تا خوشه دهي تاثير معني داري نداشت. ژنوتيپ هاي شماره 7، 11 و 13 به ترتيب با ميانگين عملكرد 29/4، 29/4 و 26/4 تن در هكتار، بالاترين عملكرد دانه را تحت شرايط تنش خشكي به خود اختصاص دادند، در حالي كه تحت شرايط آبياري، بيشترين عملكرد دانه مربوط به ژنوتيپ هاي 13، 22 و 7 به ترتيب به ميزان 440/7، 960/5 و 780/5 تن در هكتار بود. براي شناسايي ژنوتيپ هاي متحمل به خشكي، از شاخص هاي تحمل (TOL)، حساسيت به تنش (SSI)، ميانگين بهره وري (MP)، ميانگين هندسي بهره وري (GMP)، ميانگين هارمونيك (HMP)، شاخص تحمل به تنش (STI) و شاخص پايداري عملكرد (YSI) استفاده شد. با توجه به اينكه شاخص هاي MP،GMP ،HMP و STI همبستگي بالايي با عملكرد دانه تحت هر دو شرايط تنش و بدون تنش داشتند، به عنوان شاخص هاي مناسب جهت دستيابي به ارقام پرمحصول در هر دو شرايط محيطي معرفي مي شوند. تجزيه خوشه اي به روش كمترين واريانس Ward بر پايه شاخص هاي تحمل به خشكي و عملكرد دانه در هر دو شرايط محيطي، ژنوتيپ هاي مورد بررسي را در پنج گروه قرار داد. تجزيه به مولفه هاي اصلي با استفاده از شاخص هاي مقاومت به خشكي و عملكرد دانه در دو شرايط تنش و بدون تنش خشكي نيز ژنوتيپ هاي شماره 3، 7، 11 و 14 را به عنوان ژنوتيپ هاي متحمل به تنش خشكي و ژنوتيپ هاي شماره 4، 8، 30 و 32 را به عنوان ژنوتيپ هاي حساس به تنش خشكي معرفي كرد.
چكيده لاتين :
To evaluate drought tolerance in rainfed wheat genotypes, an experiment was conducted with 34 genotypes of bread wheat in two conditions (drought stress and non-stress) using randomized complete block design with three replications, in 2012-2013 growing season. Combined analysis of variance over two experiment showed that drought stress significantly decreased plant height, plant weight, peduncle weight and length, grain weight per spike, grain number per spike, 1000 grain weight, grain yield, chlorophyll content and day to ripening, but there was no significant effect on the harvest index and days to heading. Under the drought condition, the genotypes 7, 11 and 13 had the highest grain yield with an average of 4.290, 4.290 and 4.260 ton.ha-1, respectively, while under the irrigated condition, the genotypes 13, 22 and 7 produced the highest grain yield with an average of 7.44, 5.96 and 5.78 ton.ha-1, respectively. To identify drought tolerance genotypes, drought tolerance indices such as tolerance index (TOL), stress susceptibility index (SSI), mean productivity (MP), geometric mean productivity (GMP), harmonic mean (HMP), stress tolerance index (STI) and yield stability index (YSI) were used. Results showed that GMP, MP, HMP and STI indices were positively correlated with grain yield under both stress and non-stress conditions. Therefore, they can be exploited not only to screen drought tolerance but also to identify superior genotypes for both stress and non-stress field conditions. Principal component analysis using grain yield under both conditions and drought tolerance indices showed that the genotypes 3, 7, 11 and 14 were the most tolerant genotypes to drought conditions, while the genotypes 4, 8, 30 and 32 were the most sensitive genotypes.
