پاسخ توليد و كيفيت گياه خرفه (Portulac aoleracea) به منابع مختلف كودهاي آلي و شيميايي

The response of purslane (Portulaca oleracea) production and quality to different organic and chemical fertilizers

سابقه و هدف: اگر چه كودهاي شيميايي در كوتاه مدت مي‎تواند موجب افزايش عملكرد سبزي‎ها در واحد سطح گردد، ولي بايد در هر فصل كشت دوباره تجديد شوند كه اين روند باعث افزايش تجمع نيترات در اندام هوايي سبزي‎ها، آبشويي نيتروژن و آلودگي منابع آبي، از بين رفتن ريزجانداران و حشرات مفيد و كاهش حاصل‎خيزي خاك خواهد شد و به مرور زمان موجب كاهش عملكرد و كيفيت در سبزي‎ها مي‎شود. بنابراين هدف از اين آزمايش جلوگيري از اثرات نامطلوب كودهاي شيميايي و بهبود كيفيت در سبزي‎ها بود. مواد و روش‌ها: آزمايش در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي، دانشگاه شهركرد در قالب طرح بلوك‎هاي كامل تصادفي در سال 1393 اجرا شد. تيمارهاي مختلف كودي شامل F0: شاهد (عدم مصرف كود)؛ F1: كود مرغي بر اساس نياز نيتروژن گياه؛ F2: كود مرغي بر اساس نياز فسفر گياه؛ F3: كود گاوي بر اساس نياز نيتروژن گياه؛ F4: كود گاوي بر اساس نياز فسفر گياه؛ F5: كود شيميايي معادل F1؛ F6: كود شيميايي معادل F2؛ F7: كود شيميايي معادل F3؛ F8: كود شيميايي معادل F4 بودند. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه ميزان نيترات تيمارهاي كود مرغي و كود گاوي به‎طور معني‎داري كمتر از تيمارهاي كود شيميايي بود. بيشترين ميزان نيترات در برداشت اول به تيمار F7 با ميانگين 77/98 ‎ميلي‎گرم بر كيلوگرم و در برداشت دوم به تيمارهاي F5 و F7 (به‌ترتيب با ميانگين 37/117 و 47/115 ‎ميلي‎گرم بر كيلوگرم) اختصاص داشت. در برداشت اول، تيمارهاي F1 و F2 داراي بيشترين كيفيت ظاهري بودند. اما در برداشت دوم، كيفيت ظاهري تيمارهاي F2 و F5 افزايش معني‎داري نسبت به ديگر تيمارها نشان دادند. در برداشت اول، ميزان رطوبت در تيمارهاي F2و F5 با تيمارهاي F3، F4 و F8 اختلاف معني‎داري نشان نداد، براي برداشت دوم ميزان رطوبت تيمار F3 علاوه ‌‌بر تيمارهاي كود آلي با تيمار شيميايي F6 و تيمار شاهد تفاوت معني‎داري نشان نداد. ضرايب همبستگي نشان داد كه بين نيترات و كيفيت ظاهري سبزي رابطه‎اي مثبت و معني‎دار (05/0P < ، *38/0 =r) وجود داشت. ولي ميزان رطوبت با نيترات رابطه‎اي منفي و معني‎داري (01/0P < ، **53/0- =r) را نشان داد. در برداشت اول، قند محلول تيمارهايF5 و F7 به‎طور معني‎داري كمتر از تيمار شاهد بود. بيشترين وزن تر اندام هوايي در برداشت اول و دوم (به‌ترتيب با ميانگين 3124 و 5528 گرم بر مترمربع) به تيمار F2 اختصاص داشت. نتيجه‎گيري: به‎طور كلي كه تامين كود از منبع آلي (كود مرغي و كود گاوي) منجربه افزايش كيفيت و سلامت محصول خرفه مي‎شود.

Background and objectives: Although chemical fertilizers in short-term can increase vegetables yield, but must be applied each planting season, this trend increases the concentration of nitrate in the vegetables shoots, nitrogen leaching and contamination of water resources, loss of beneficial insects and microorganisms and soil fertility will decline, and over time reduce the yield and quality of vegetables. So, the aim of this experiment was to prevent the adverse effects of chemical fertilizers and improve the quality of the vegetables. Martial and methods: The experiment was conducted at the research farm of Agriculture Faculty, Shahrekord University in randomized complete block design in 2014. Different fertilizer treatments consisted of F0: control (no fertilizer and manure), F1: nitrogen based broiler litter (BL), F2: phosphorus based broiler litter, F3: nitrogen based cattle manure (CM), F4: phosphorus based cattle manure + urea fertilizer, F5: chemical fertilizer equivalent F1, F6: chemical fertilizer equivalent F2, F7: chemical fertilizer equivalent F3 and F8: chemical fertilizer equivalent T4. Results: The results indicated that nitrate amount of BL and CM treatments was significantly lower than the chemical fertilizer treatments. In the first harvest, the maximum nitrate amount achieved in F7 treatment (mean 98.77 mg kg-1), but in the second harvest, the greatest nitrate amount obtained in F5 and F7 treatments (mean 117.37 and 115.47 mg kg-1), respectively. In the first harvest, F1 and F2 treatments had the highest apparent quality, however; in the second harvest apparent quality of F2 and F5 were significantly greater than the other treatments. In the first harvest, the moisture content of F2 and F5 treatments did not have significant difference with F3, F4 and F8 treatments, for the second harvest moisture content of F3 treatment hadnʹt significant difference with chemical treatment of F6 and organic manure treatments. The correlation between nitrate and vegetable apparent quality was significantly positive (P < 0.05, r= 0.38*). However there was significant negative correlation between nitrate and moisture content (P < 0.01, r= -0.53**). In the first harvest, soluble sugar content of F5 and F7 treatments was significantly lower than the control. In the first and second harvest, the greatest fresh weight of aboveground (mean 3124 and 5528 g m-2, respectively) was produced in F2 treatment. Conclusion: In general, it can be concluded that the supply of fertilizer in the form of organic (broiler litter and cattle manure) cause to increase the quality and health of the purslane crop.