تهيه نقشه پراكنش و فلور علف‌هاي هرز تابستانه باغات مركبات در شهرستان بندرگز با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS)

Mapping of summer weeds distribution and flora in citrus orchards of Bandar-e-Gaz township by Geographic Information System (GIS)

سابقه و هدف: پراكنش علف هاي هرز، قدرت توسعه آن‌ها، ضعف مديريت، عدم شناسايي دقيق علف هاي هرز و كاربرد نامناسب روش هاي مبارزه و عدم اطلاع كشاورزان از يافته هاي جديد در خصوص راهكارهاي مديريت علف هاي هرز، از مهم ترين عوامل كاهنده عملكرد محصولات مي باشد. تهيه نقشه پراكنش علف‌هاي هرز نه تنها در اعمال صحيح عمليات مختلف كنترل علف هاي هرز و كاهش مصرف و افزايش كارايي علف‌كش‌ها استفاده مي شود، بلكه براي ارزيابي راهبرد هاي مديريتي در گذشته و حال و طراحي راهبرد هاي مديريتي آينده علف هاي هرز نيز مفيد مي باشد. هدف از اين تحقيق، شناسايي، تهيه نقشه پراكنش و تعيين غالبيت گونه‌هاي مختلف علف‌هاي هرز تابستانه باغات مركبات شهرستان بندرگز بود. مواد و روش‌ها: به منظور شناسايي فلور و تهيه نقشه پراكنش علف هاي هرز تابستانه باغات مركبات در شهرستان بندرگز، تعداد 101 باغ اين شهرستان در سال 1393 انتخاب و گونه هاي علف هاي هرز تابستانه، براساس حالت W در اين باغات نمونه‌برداري و شناسايي شدند. با استفاده از روابط موجود، تراكم، فراواني، يكنواختي و غالبيت هرگونه به‌دست آمد. در هر باغ طول و عرض جغرافيايي و ارتفاع از سطح درياي مكان مورد نمونه‌برداري توسط دستگاه GPS ثبت شد. اطلاعات به‌دست آمده با استفاده از نرم افزار Arc GIS نسخه 10 پردازش و نقشه پراكنش كليه علف هاي هرز باغات مركبات تهيه شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه در باغات مركبات شهرستان بندرگز 28 گونه علف هرز تابستانه وجود دارد كه متعلق به 14 خانواده گياهي مي باشد. 25 درصد گونه ها متعلق به تيره چمن (Poaceae) و 18 درصد متعلق به تيره كاسني (Asteraceae) و بقيه به 12 خانواده گياهي ديگر تعلق داشتند. در مجموع 68 درصد گونه ها يك ساله، 32 درصد گونه ها چند ساله، 71 درصد دو لپه و 29 درصد تك لپه مي‌باشند. از مهم ترين گونه هاي تيره چمن مي توان مرغ، ارزن وحشي (Setaria glauca)، سوروف (Echinochloa crus-galli)، و چسبك (Setaria verticillata) و از مهم ترين گونه هاي تيره كاسني مي توان گل آردي (Eclipta sp.)، گندجارو (Artemisia annua) و پيربهار (Conyza bonariensis) را نام برد. با توجه به شاخص غالبيت، مهم ترين رستني هاي مزاحم در باغات مركبات شهرستان بندرگز به ترتيب اهميت، شامل: مرغ (Cynodon dactylon) با غالبيت نسبي 4/42 درصد، تاج خروس ريشه‌قرمز (Amaranthus retroflexus) با غالبيت نسبي 36 درصد، اويارسلام ارغواني (Cyperus rotundus) با غالبيت نسبي 6/32 درصد و خرفه (Portulaca oleracea) با غالبيت نسبي 5/32 درصد بودند. نتيجه‌گيري: نقشه پراكنش علف هاي هرز نشان داد كه گياهان تاج خروس، مرغ، اويارسلام، خرفه و تاج ريزي سياه در اكثر باغات مورد مطالعه حضور دارند. در اكثر باغات شهرستان، تنوع بالا و غالبيت زياد علف هاي هرز مشاهده شد كه مي تواند ناشي از اقدامات مديريتي مشابه باغداران در محدوده مورد مطالعه باشد.

Background and Objectives: Weeds distribution, their development power, less management, non-identify of weed, non suitable application of control methods, and unaware of farmers from new results in weed management strategy are the important factors in reduction of agricultural production. Weed distribution mapping can be used in correct application of different control operations and reduced herbicide use and increased its efficiency. Also, it can be useful for evaluation of management strategy in past and design of management strategy for weed control in future. The objective of this research was weed distribution mapping and flora of summer weeds in citrus orchards of Bandar-e-Gaz township by Geographic Information System (GIS). Materials and methods: In order to identify flora and distribution mapping of weeds in Citrus orchards of Bandar-e-Gaz township, 101 orchards were selected during 2014, and the summer weed species were sampled and detected using a W method. With using specific formula of density, frequency, uniformity, abundance of each weed species was calculated. Also, geographic coordinates of orchards (latitude, altitude and elevation) were determined by using GPS. These data were used for producing weed maps using ArcGIS 10 software. Results: The results showed that there are 28 summer weed species in Citrus orchards of Bandar-e-Gaz township and these belong to 14 families. 25 percent of these species belong to Astearceae and other belongs to 12 families, respectively. In general, 68 and 32 percent of species were annual and perennial weeds, respectively. Also, 71 percent of weeds belong to dicotyledonous and 29 percent to monocotyledonous. The important spices of Poaceae family were included Setaria glauca, Echinochloa crus-galli, and Setaria verticillata; also, the important spices of Asteraceae family were Eclipta sp., Artemisia annua, and Conyza bonariensis. Based on dominate index, the most important weeds in citrus orchards of Bandar-e-Gaz were included: Cynodon-dactylon (42.2%), Amaranthus spp., (36%), Cyperus-rotundus (32.6%) and Portulaca-oleracea (32.5%). Conclusion: The weed distribution maps showed that Amaranthus retroflexus, Cynodon dactylon, Cyperus rotundus, Portulaca oleracea, and Solanum nigrum were presented in the most orchards. Also, in the some of studied citrus orchards, high diversity and dominance were observed that due to similar management practices of farmers in the studied area.