اثر سطوح كود دامي و وزن غده بر عملكرد، اجزاي عملكرد و ميزان اسانس زيره سياه (Bunium persicum Bioss.)

Effects of animal manure levels and bulb weights on yield, yield components and essential oil contents of black zira (Bunium persicum Bioss.)

مقدمه: زيره سياه (Bunium persicum Bioss.) يكي از گياهان مهم معطر و دارويي تيره چتريان است كه ريشه‌هاي زيرزميني مقاومي دارد. اين گياه بومي منطقه مديترانه به‌ويژه ايران است. زيره سياه در كوه هاي بخش‌هاي شرقي و مركزي ايران، غرب افغانستان و پاكستان و شمال غربي هندوستان و تركمنستان يافت مي‌شود. اين گياه به صورت جنسي با بذر و يا از طريق نشاكاري ريشه هاي غده اي تكثير مي شود. اين گياه بعد از 3-2 سال از مرحله رشد رويشي وارد مرحله زايشي شده و سپس بذر تشكيل مي شود. بذرهاي زيره سياه با هدف دارويي و مصرف ادويه اي برداشت مي شوند (21). خاك زيستگاه طبيعي براي ريزجانداران است كه نقش مهمي در فرآيندهاي خاك ايفا نموده و تعيين كننده بهره وري گياهي هستند. حاصلخيزي خاك مي‌تواند تحت تاثير مصرف كودهاي آلي و غيرآلي حفظ شود و افزايش يابد. اثرات مثبت كود دامي در عملكرد گياهي و خصوصيات فيزيكوشيميايي خاك در بسياري از مطالعات به تاييد رسيده است. كود دامي يك ماده متخلخل با سطح زياد است كه به‌طور معني داري محتوي رطوبتي و پويايي عناصر غذايي خاك را تحت تاثير قرار مي دهد. كود دامي به‌دليل سطح بسيار زياد و تراكم زياد، ظرفيت بالايي در جذب كاتيون دارد (27). مواد و روش ها: اين آزمايش با هدف بررسي اثر سطوح مختلف كود دامي و وزن غده بر خصوصيات رشد، اجزاي عملكرد و عملكرد دانه و اسانس گياه دارويي زيره سياه، در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد طي سال هاي زراعي 93-1391 به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. تيمارهاي آزمايشي شامل پنج سطح كود دامي از نوع گاوي (صفر، 10، 20، 30 و 40 تن در هكتار) و سه وزن غده (كمتر از 2، 2 تا 4 و بيشتر از 4 گرم) بودند. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، قطر تاج، تعداد چتر، تعداد چترك، وزن هزار دانه، عملكرد زيست‌توده، عملكرد دانه، محتوي اسانس و عملكرد اسانس زيره سياه بودند. به‌منظور آناليز داده ها، تجزيه واريانس (آنوا) انجام شد و مقايسه ميانگين با استفاده از آزمون حداقل اختلاف معني دار (LSD) با نرم افزار SAS 9.1 انجام گرفت. نتايج و بحث: نتايج نشان داد كه اثر ساده ميزان مصرف كود دامي و وزن غده به‌طور معني داري اجزاي عملكرد، عملكرد زيست‌توده، عملكرد دانه و محتوي اسانس دانه زيره سياه را تحت تاثير قرار داد. اثر متقابل ميزان مصرف كود دامي و وزن غده بر ارتفاع بوته، قطر تاج گياه و عملكرد اسانس معني دار بود. بالاترين عملكرد دانه با 20/164 گرم بر متر‌مربع متعلق به بالاترين ميزان مصرف كود دامي بود. با افزايش وزن غده از كمتر از دو گرم به بيش از چهار گرم، عملكرد دانه زيره سياه 27 درصد بهبود يافت. بالاترين عملكرد اسانس مربوط به 40 تن كود دامي و وزن غده بيش از چهار گرم با 25/14 گرم بر متر‌مربع بود. نتيجه گيري: به‌طور كلي، نتايج اين آزمايش نشان داد كه مصرف كود دامي و كاشت غده هاي درشت تر موجب بهبود رشد و عملكرد زيره سياه گرديد.

Introduction: Black zira (Bunium persicum Bioss.) is an important aromatic and medicinal plant that belongs to the Apiaceae family with persistent tuberous roots. It is native to the Middle East particularly, Iran. Black zira is found in the mountains of the eastern and central parts of Iran, west of Afghanistan and Pakistan and northwest of India and Turkmenistan. It can be propagated sexually by seed or by transplanting the tuberous roots. After 2 or 3 yr of vegetative growth it enters the generative phase and then can set seed. Black zira seeds are harvested for medicinal purposes with additional uses as a spice. Soil is the natural habitat for microorganisms that they play an important role in soil processes and determine plant productivity. Soil fertility can be maintained and improved by using either organic manure or inorganic fertilizers. Positive effects of cow manure on plant yield and soil physico-chemical properties have been reported in many studies. It is a porous material with high surface area thus it can significantly affect soil moisture and nutrient dynamics. Cow manure has a higher capacity for cation adsorption due to its greater surface area, and greater charge density. Materials and Methods: In order to study the effects of different levels of animal manure and bulb weights on growth criteria, yield components, seed yield and essential oil yield of black zira, an experiment was conducted as factorial based on a randomized complete block design with three replications at the Agricultural Research Station, Ferdowsi University of Mashhad, during two growing seasons of 2012-2014. Five animal manure levels (0, 10, 20, 30 and 40 t ha-1) and three bulb weights ( < 2, 2-4 and > 4 g) were considered as treatments. Studied traites were plant height, canopy diameter, yield components such as umbel number per branch, umbellet number and 1000-seed weight, biological yield, seed yield, essential oil content and essential oil yield of black zira. For statistical analysis, analysis of variance (ANOVA) and least significant difference test (LSD) were performed using SAS version 9.1. Results and discussion: The results showed that the simple effect of animal manure levels and bulb weights were significant on yield components, biological yield, seed yield and essential content of black zira. Interaction effect between animal manure level and bulb weight was significant on plant height, canopy diameter and essential oil yield. The highest seed yield was belonged to the maximum animal manure level with 164.20 g m-2. Seed yield was improved up to 27% by increasing bulb weight from < 2 g to > 4 g. The maximum essential oil yield (14.25 g m-2) was observed for 40 t ha-1 animal manure + bulbs with > 4 g. Conclusion: Generally, the results revealed that the cow manure consumption and planting of higher bulbs improved growth and yield of black zira.