درجه توسعه‌يافتگي استان‌هاي ايران از نظر شاخص‌هاي بهداشتي با استفاده از مدل موريس و روش تاپسيس خطي

Development of the Iranian provinces in health indices using Morris Model and linear TOPSIS method

زمينه: سلامتي يكي از محورهاي اصلي توسعه پايدار و بخش جدايي‌ناپذير آن براي شكوفايي و ارتقاي كيفيت زندگي است. حفظ و ارتقاي سطح سلامت جامعه، لازمه هر اقدامي در برنامه‌ريزي‌هاي اقتصادي- اجتماعي محسوب مي‌شود. فراهم‌سازي امكانات و تسهيلات مناسب براي تامين سلامت جسمي، رواني، اجتماعي و معنوي انسان در تمامي مراحل زندگي از جمله حقوق طبيعي و نيازهاي اساسي انسان‌ها بشمار مي‌رود. اين پژوهش با هدف تعيين نحوه توزيع و دسترسي استان‌هاي كشور به خدمات بهداشتي-درماني انجام گرفته است. روش‌ها: در اين مطالعه توصيفي- تحليلي از ?? متغير نهادي و تخصصي استفاده شده است. در تبيين شاخص‌ها از روش تاپسيس خطي و شاخص توسعه انساني با كمك نرم‌افزار اكسل و SPSS بهره‌برداري شد. يافته‌ها: نتايج در مقياس ملي نشان مي‌دهد كه ?? استان برخوردار، ? استان نيمه‌برخوردار و ?? استان غيربرخوردار هستند. توزيع امكانات و خدمات بهداشتي-درماني از تيوري مركز- پيرامون تبعيت مي‌كند. غالباً استان‌هاي مركزي برخوردار و استان‌هاي حاشيه‌اي كشور غيربرخوردار هستند. نتيجه‌گيري: به‌منظور بهبود وضعيت شاخص‌هاي بهداشتي-درماني بايد دولت شيوه توزيع خدمات پزشكي را بازنگري نمايد. اولويت برنامه‌ريزي بايد در گسترش مراكز درمانگاهي، بازنگري در تقسيم متخصصين جراحي عمومي، كودكان، داخلي و داروسازي باشد. بيشتر استان‌ها از نظر اين شاخص‌ها محدوديت دارند.

Background: Health is a central pillar of sustainable development and an inseparable part of the prosperity and improved quality of life. Protecting and promoting public health is necessity for every action to be considered in socio-economic planning. Providing appropriate facilities for physical, psychological, social and spiritual health in all stages of life is a basic to human rights and needs. This article aims to determine the distribution and availability of health services in all Iran provinces. Methods: In this descriptive-analytic study, a total of 14 institutional and specialized variables were used. To explain the indicators using Excel and SPSS software, linear TOPSIS method and Human Development Index were used. Results: At national level, 13 provinces were haves, 5 semi-haves and 13 other provinces have-nots. The research results show that distribution of facilities and health services followed the center –periphery theory. Often, the central provinces are haves and marginal provinces are have-nots. Conclusion: In order to improve the health indicators, the government should review the distribution manner of medical and health services. To this end, the priority should be given to development of clinics, revision of distribution of general surgeon, pediatrician, internist and pharmacist. Most of the provinces had limitations in this regard.