مطالعه تطبيقي تذهيب قرآن هاي اولجايتو و تزييانت معماري ايلخاني

A Comparative Study between Illumination od the Uljatuʹʹs Qurans and the Ilkhanid Architectural Decoration

يكي از درخشان ترين دوره هاي تاريخ هنر كتابت و تذهيب قرآن كريم دوره ايلخاني بود كه با تاسيس كارگاه هاي هنري سلطنتي توسط حاكمان مغول تازه مسلمان شده، از اين هنر حمايت زيادي شد. در اين عصر تحت حمايت اولجايتو، دوره هاي سي جلدي قرآن در قطع بسيار بزرگ با خط محقق و تذهيب هاي منحصر به فرد كتابت مي شود. در تذهيب اين آثار نقوش هندسي و گياهي با يكديگر تلفيق شده و در سرلوح ها به صورت يك شبكه سراسري در مي آيند. اين نوشتار پس از معرفي نسخه هاي موجود قرآن سفارش داده شده توسط اولجايتو و تحليل برخي نمونه ها به بررسي تاثيرات متقابل نقوش تذهيب اين قرآن ها و تزيينات معماري اين دوران، به ويژه ساختمان گنبد سلطانيه، با استفاده از روش مطالعه كتابخانه اي مي پردازد. اهداف: 1- بررسي تذهيب و ويژگي هاي شاخص قرآن هاي كتابت شده تحت حمايت اولجايتو 2- مقايسه تطبيقي نقوش تذهيب قرآن ها و تزيينات معماري عصر اولجايتو و تاثيرات آنها بر يكديگر سوالات: 1- چرا نقوش تذهيب قرآن هاي اولجايتو شباهت زيادي با تزيينات معماري اين دوران به خصوص معماري مقبره اي دارد؟ 2- تاثيرگذاري نقوش تذهيب بر تزيينات معماري بيشتر بوده و يا بر عكس؟

One of the most glorious eras of Quran beautification including its artistic history, calligraphy, and illumination occurred during the reign of the Ilkhanids. In this period, royal art workshops were established by the newly-Muslim Mongul rulers who were fond supporters of this art. With the help and patronage of Uljayetu, thirty volume Qurans in large folios written with the Mohaghegh script and beautified with unique illuminations were created. In the illumination of these artworks, geometrical and herbal patterns are combined in a delicate design that are used to ornament borders, margins and headers of each page in an overall network arrangement. This paper is compiled through library research and endeavors to introduce and appraise the Qurans ordered by Uljayetu; furthermore, it seeks to discover the influences of these illuminative designs on the architecture of this age especially the Sultanieh Dome of Zanjan and vice versa. Aims: 1- Investigating the illumination and features of Qurans ordered by Uljayetu 2- Comparing the patterns of the illuminations and their influence on the architecture of the age and vice versa. Research Questions: 1- Why do the designs and patterns applied on the Qurans of Uljayetu have close resemblance to those applied on Ilkhanid architecture? 2- Were the influence of Quranic illumination greater on Ilkhanid architecture or vice versa?