پيامدهاي نهادي انتخاب نظام‌هاي حكومتي

Government systemʹʹs institutional implications

يكي از كاركردهاي مهم قوانين اساسي، سازمان‌دهي اقتدار سياسي در قالب قواي مختلف حكومتي است. اين كاركرد اغلب برمبناي تلقي‌هاي خاص از نظريه تفكيك قوا صورت مي‌پذيرد كه موجب تنوع پر‌شمار نظام‌هاي حكومتي شده است. اگرچه نظريه‌پردازان حقوق اساسي و علوم سياسي نظام‌هاي حكومتي را ذيل سه مدل كلي پارلماني، رياستي و نيمه‌رياستي يا نيمه‌پارلماني تقسيم مي‌كنند اما هريك از اين مدل‌ها در جوامع سياسي گوناگون اشكال متنوعي به خود گرفته‌اند در اين صورت آيا مي‌توان از نظر ارزشي يكي از مدل‌ها را بر ديگري ترجيح داد؟ آيا يكي از نظام‌هاي حكومتي ذاتاً بر ديگري برتري دارد؟ مدعاي اصلي اين مقاله اين است كه هيچ يك از نظام‌هاي حكومتي بر ديگري رجحان ارزشي مطلقي ندارد بلكه ترجيح يكي بر ديگري با توجه به اهداف و انتظاراتي كه طراحان آنها براي نظام‌هاي حكومتي در نظر گرفته‌اند و ميزان توفيق آنها در دستيابي به چنين اهدافي امكان‌پذير است. با توجه به اينكه برخي نظام‌هاي حكومتي ياد شده بيش از دو قرن و برخي حدود يك قرن مبناي تنظيم روابط قواي حكومتي بوده است مي‌توان انتظار داشت كه اعمال آنها پيامدهاي منظم و خاص خود را به‌وجود آورده باشند. در اين مقاله با استفاده از نتايج مطالعات تطبيقي، تصويري كلي از اين انتظارات و برخي پيامدهاي دو نظام‌ حكومتي رقيب يعني نظام پارلماني و رياستي ترسيم شده است. موضوع اصلي اين است كه در انتخاب نظام‌هاي حكومتي به‌هيچ‌وجه نبايد فقط به تاثيرات آني آنها بر اختيارات و صلاحيت روابط نهادها و مقامات عمومي بسنده كرد بلكه تاثيرات گسترده‌اي كه هريك از آنها بر حوزه‌هاي كلان زندگي اجتماعي دارند بايد مبناي تصميم‌گيري قرار گيرد.

One of the main functions of a constitution is to organize political power within the various branches of government. They do this according to the different interpretations of the doctrine of the separation of powers which in turn create different system of governments i.e. parliamentary, presidential and hybrid systems. Yet, each of those systems has its own characteristics in a given county. One might ask regarding these differences and implications whether one type of government can be preferred to another. Is it the case that one type of government be better than another one? Main argument of the present paper is that none of them might be preferred to another one regardless of the expectations of their designers and the relative success of them to realization of the those aims and expectations.