ارزيابي ديدگاه صاحب نظران در تبيين اهداف قرآن

An Evaluation of Experts’ Views in Explaining the Goals of the Quran

خداي سبحان در قرآن به اهداف نزول قرآن اشاره فرموده است. نوع هدف از نظر كلان و خُرد بودن و رابطه ميان اهداف و جامعيت آنها نسبت به همه آيات قرآن به صراحت ذكر نشده است. افزون آنكه اهداف مزبور در سوره ها و آيات مكي و مدني توزيع شده، و به تناسب شرايطي كه حكمت اقتضا مي كرده، به برخي از آنها اشاره شده است. همين مطلب موجب گشته تا دانشمندان تفسير و علوم قرآن درباره اهداف قرآن و نظام واره حاكم بر آنها تصويرهاي گوناگوني داشته باشند. اين مقاله ديدگاه هاي قرآن پژوهان را در اين باره بررسي، و نكاتي را در باب روش ترسيم دقيق اين نظام واره بيان مي كند. حاصل بررسي اينكه هرچند ديدگاه هاي يادشده عمدتاً مستند به آيات قرآن هستند، در مرحله تحليل اهداف كلان و جزيي و نسبت و نظام واره هاي ميان آنها دچار كاستي هايي شده اند. عمده اين كاستي ها ناشي از كم توجهي به متغيرهايي چون اجتماع و افتراق بيان اهداف در آيات و سوره ها، مخاطبان هر يك از اهداف و نيز مقاطع بيان هر يك از اهداف در سير نزول و نيز نظام واره اي برگرفته از هندسه معارف قرآن است.

In the Qurʹan, God Almighty has referred to the aims of revelation of the Qurʹan. However, the kind of goal in terms of being major or minor, the relationships among goals and their comprehensiveness in relation to all the verses of the Qurʹan are not explicitly mentioned in the Qur’an. In addition, the mentioned goals are distributed between Meccan and Madinite chapters and verses and given the specific circumstances, some of them have been mentioned. This issue has made the scholars of interpretation and the Quranic sciences to have differing views of the aims of the Qurʹan and the schema governing them. This paper explains the Quran researchers’ views in this regard and notes some points regarding the way of exactly designing this schema. The results show that although the views mentioned above are mainly based on the verses of the Qurʹan, they have several shortcomings in the stage of analyzing the major and minor goals, proportions and schemas among them. These shortcomings are mostly caused by lack of attention to variables such as agreement and differentiation of stated objectives in the chapters and verses, the audience in each of the goals and levels of expression of each of the goals in the arc of descent and schematic derived from the teachings of the Quran.