تحليل مورفولوژيكي مجراي رودخانه مهاباد و تاثير احداث سد بر آن

Morphological analysis of Mahabad river channeland the impact of Dam construction

موضوع موردمطالعه در اين پژوهش، تحليل شكل مجرا در حوضه آبريز رودخانه مهاباد است. اين منطقه در جنوب درياچه اروميه قرار دارد. تغييرات سريع شكل مجرا يكي از ويژگي هاي مهم اين رودخانه است كه بررسي اين تغييرات جهت اجرايي پروژه‌هاي عمراني لازم است. براي اين منظور تغييرات مورفولوژيكي مجراي رودخانه در زمان هاي مختلف با استفاده از عكس هاي هوايي و تصاوير ماهواره اي دوره هاي مختلف مشخص شد، سپس ارتباط بين متغيرهاي موثر بر شكل مجرا ازجمله دبي، شيب، توان جريان، ميزان رس كرانه‌ها و پهناي بستر با تغييرات مشاهده‌شده مورد تحليل واقع گرديد، نتايج نشان داد كه مواد درشت‌دانه موجود در كرانه ها همراه با افزايش نسبت پهنا به عمق سبب شكل گيري مجراي گيسويي شده است. به‌طرف پايين‌دست بعد از محدوده گيسويي، رودخانه به شكل سينوسي تغيير پيدا مي كند. به نظر مي رسد افزايش ميزان رس كه سبب مقاومت بالا كرانه ها مي گردد، همراه با افزايش دبي، عامل اين تغيير باشد. در حدفاصل سد مهاباد در بالادست و سد كوچك انحرافي در پايين دست جريان، رودخانه به شكل آدا تغيير مي يابد مقايسه عكس هاي هوايي سال هاي متوالي نشان مي دهد اين نوع مجاري در دوره كنوني توسعه پيداكرده‌اند. به نظر مي رسد ايجاد سد سبب كاهش دبي اوج و نهشته شدن رسوبات در داخل مجرا شده كه درنتيجه اين امر شرايط لازم براي مجراي آدا فراهم آمده است.

The subject of the study is to analysis pattern of Mahabad River channel. This area is located on the south of Uromia Lake. Rapid changing of its channels pattern is an important characteristic which the evaluation of these characteristics is necessary to any implementation of development projects. For this purpose, the morphological changes of river channel were recognized by the areal photographices and satellite imageduring different times periods. The relationship between effective variables on the channel pattern such as, discharge, slope, stream power, stream bank clay content and width of bed, and observed pattern changes were analyses. The results showed that formation of braising channels could be the result of accumulation of bank coarse materials and increasing of width to depth ratio. The pattern of the river changed to sinuosity at the downside of braiding channel. The increased discharge and more river bank resistance due to high clay content caused to river pattern changed from breading to sinocity. In the distance between Mahabad dam at the upstream and diversion dam at the downstream, the river pattern was changed to Anabaranching. Assessment and comparison of Arial photographs before and after of Mahabad dam construction revealed that these types of channels were developed recently. Reduction of peak flows and sediment deposition in the channel as the result of dam construction, prepared the essenssial conditions to form Ajjjjfjjnabrancing