تبيين عامل‌هاي پركننده شكاف بين نظر و عمل در رفتار اقتصادي خانواده مسلمان

مطالعه‌ها نشان مي دهد كه به‌رغم آگاهي خانواده هاي مسلمان نسبت به نهي از اسراف، تبذير و پيامدهاي آنها، يكي از مسايل درگير بيشتر خانواده ها در جايگاه مصرف كننده، نداشتن اعتدال در تخصيص درآمد به مخارج مصرفي است. شناسايي علت‌ها و عامل‌هاي قابل مديريت اين عدم اعتدال، براي اقتصاددانان و متوليان ترويج فرهنگ ديني و نظام آموزشي و پرورشي رسمي و غيررسمي مي-تواند اهميت داشته باشد. در مقاله پيش ‌رو با استفاده از روش تحقيق تلفيقي به شناسايي اين عامل‌ها و تعيين ميزان هم‌بستگي آنها و ارتباطشان با رفتار مسرفانه پرداخته شده است. ابزار روش كيفي، مصاحبه با تعدادي از صاحب‌نظران با شيوه گلوله برفي و تا حد اشباع نظري و ابزار روش كمي، توزيع پرسش نامه بين والدين دانش آموزان دبستاني مشهد بود. يافته ها نشان مي دهد سازگاري رفتار با آموزه هاي اقتصادي اسلام ـ عدم اسراف و تبذير ـ با نظم‌پذيري جمعي درون خانواده، آينده نگري و تقويت اراده، رابطه معنادار مستقيم دارد كه تحت تاثير عامل‌هاي ساختاري و زمينه اي قرار مي گيرند. قاعده مند‌شدن خانواده نيز تحت تاثير كيفيت انتقال آموزه‌هاي اقتصادي اسلام، فرصت سازي و فرصت يابي تربيتي درون خانواده و كنش و واكنش درون خانواده نسبت به رعايت آموزه اقتصادي اسلام و كيفيت منبع تامين معيشت درون خانواده است.

The studies show that in spite of Muslim households’ awareness of extravagance’s being forbidden and its consequences, one of the problems common to the most families as consumers is lack of moderation in the allocation of income to the consumer expenditures. Identifying the manageable causes and factors of this non-moderation may be regarded as important by the economists and officials responsible for promoting religious culture and formal and informal education system. In this paper, using a mixed research method, we have tried to identify these factors and determine their correlation with each other and with the wasteful behavior. The tool utilized in the qualitative method was interview with some experts by means of snowball sampling method until theoretical saturation, and the tool utilized in the quantitative method was the questionnaire distributed among parents of primary school students in Mashhad. The findings show that behavior’s consistency with Islamic economic teachings (extravagance’s being forbidden) has a significant positive correlation with the collective disciplinary conduct within the family, the long-term vision and strengthening willpower, which are affected by structural and contextual factors. The family’s rule-based conduct and regularity is influenced by the quality of transferring Islam’s economic teachings, educative-opportunity making within the family, interacting on the basis of Islam’s economic teachings and the quality of family’s income resources.