مشكلات جنسي در بيماران مبتلا به سرطان پستان

مسايل جنسي از جنبه هاي فراگير و جدايي ناپذير وجود آدمي هستند كه در رابطه تنگاتنگ با احساس سلامت، پذيرش فرد توسط خود و تصوير ذهني او از بدن خودش مي باشند. اين تصوير ذهني در واقع برداشتي از خود فيزيكي و نگرش انسان به ظاهر، سلامتي و تواناييها ي جنسي است. معيار اين تصوير ذهني مقايسه اي است كه فرد بين خودش و ديگران با توجه به ايده آلهاي فرهنگي جامعه انجام مي دهد.(1) از نظر بروز و شيوع اختلالات جنسي در حدود 60-40 در صد از بيماران مبتلا به سرطان پستان ديده مي شوند، اما هنگامي كه از بيماران در اين مورد سوال شود، 90 در صد افراد حداقل وجود يك مشكل را ذكر مي كنند. اين اختلالات تحت تاثير عواملي همچون خود بيماري و درمانهاي آن، عوامل زمينه اي از قبيل سن و نوع شخصيت افراد، تصوير ذهني از خود، ارتباط با همسر و كيفيت زندگي افراد قرار مي گيرتد.(1و2) به طور كلي اختلالات جنسي در شش حوزه اختلالات تمايل جنسي، تحريك جنسي، اختلالات مربوط به رطوبت ناحيه تناسلي، ارگاسم، رضايت جنسي و درد بررسي مي شوند. به اين ترتيب مي توان گفت كه شايعترين و مهمترين اين مشكلات در بيماران مبتلا به سرطان پستان شامل كاهش ميل جنسي، خشكي واژن، عدم ارگاسم و درد در هنگام رابطه جنسي هستند. علاوه بر اين، بي ضرر بودن رابطه جنسي براي بيمار يا همسر وي، بارداري بعد از درمان و زمان شروع رابطه بعد از درمان فراوان ترين موضوعاتي هستند كه از سوي بيماران و همسر آنان مطرح مي شوند. (1و3) مي توان مشكلات جنسي در سرطان پستان را بر اساس مقاطع بيماري نيز تقسيم بندي كرد: - مشكلات پس از تشخيص و قبل از درمان: عمدتا به علت اضطراب و ترس از مرگ كه منجر به كاهش تمايلات جنسي در بيمار و حتي گاهي در همسر وي مي شود. - مشكلات مربوط به درمان: پس از جراحي به علت درد، اسكار محل عمل و تخريب تصوير ذهني فرد از بدن خودش، تمايل به برقراري رابطه كاهش مي يابد. اگرچه اكثر مطالعات نشان داده اند كه جراحي محافظه كارانه نسبت به ماستكتومي برتري خاصي ندارد. در هنگام شيمي درماني و درمانهاي هورموني به علت عوارض ناشي از داروها شامل تهوع، ريزش مو، يايسگي زود رس و عوارض آن مانند خشكي و آتروفي واژن و كاهش ميل جنسي، روابط جنسي دچار اختلال مي شوند. در زمان هورمون درماني، مصرف تاموكسي فن اختلال جنسي كمتري از تركيبات GnRH ايجاد مي كند. - در مرحله پس از درمان نيز فرد ميزان رضايت و فعاليت جنسي كاهش مي يابد زيرا علاوه بر اين كه برخي عوارض درمان مثل خشكي واژن هنوز وجود دارند، احساس كاهش جذابيت ظاهري، ترس از عود و افسردگي نيز مي توانند مزيد بر مشكل شوند. (5و2) در بسياري از موارد بيمار در برقراري ارتباط عاطفي با همسردچار اشكال مي شود كه حتي مي تواند منجر به از هم پاشيده شدن بنيان خانواده شود. در اين موارد روابط عاطفي و احساسي قبلي بيمار و همسر عامل مهمي در بهبود روابط است. به هر حال بايد توجه داشت كه گاهي نه تنها بيمار بلكه همسر وي نيز نياز به راهنمايي و كمك دارند. (5) از جمله درمانهاي ديگر، درمانهاي مربوط به عوارضي چون خشكي واژن است كه بهترين گزينه موجود، ژلهاي مرطوب كننده با پايه آب هستند. كرمهاي موضعي حاوي استروژن براي خشكي واژن و تركيبات تستوسترون كه براي افزايش ميل جنسي پيشنهاد مي شوند، هنوز بي خطر بودنشان ثابت نشده است. براي درمان گرگرفتگي ناشي از يايسگي زودرس، داروهاي خانواده SSRI به شرط عدم تداخلات دارويي مفيد هستند.(4) اغلب شواهد علمي نشان مي‌دهند كه تطابق عاطفي در روابط بيمار با همسرش معمولاً در طول زمان و بتدريج اتفاق مي‌افتد ولي مشخص نيست كه اين زمان چقدر طول مي‌كشد. در برخي مطالعات داخلي گذشت زمان تاثيري بر اين روابط نداشته است كه شايد علت اين موضوع عدم وجود سرويسهاي حمايتي و اجتماعي در ايران باشد كه باعث مي‌شود مشكلات عاطفي بيماران حل نشده و به صورت مزمن در آيد. (6) با اين كه گفته مي شود بسياري از مشكلات جنسي بيماران مبتلا به سرطان پستان در طول زمان بهتر مي شود ولي از آنجا كه اغلب بيماران براي صحبت با پزشك در اين باره پيشقدم نمي شوند، بهتر است افراد آموزش ديده اي در تيم درماني جهت مشاوره و طرح موضوع با بيماران وجود داشته باشند. (7)