محقق دواني و مسيله علم الهي

Mohaqqeq Davani and the Divine Knowledge

انديشمندان اسلامي، اصل علم خداوند را پذيرفته‌اند؛ اما تحليل فلسفي و بيان چگونگي آن به‌ويژه در علم خداوند به جزييات، نيازمند تامل بيشتر است؛ تا آنجا كه راهكارهاي متفاوتي در اين زمينه مطرح مي‌شود. محقق دواني نيز توجه خاصي به اين موضوع داشته و به‌تفصيل بدان پرداخته است. وي ضمن ارزيابي آراي حكما و متكلمان، به اثبات علم الهي، به‌ويژه علم تفصيلي خداوند به اشيا مي‌پردازد. ايشان در تببين نظر فلاسفه معتقد است آنها علم خداوند را به نحو تعقلي مي‌دانند، نه تخيلي. دواني به نقد توضيح خواجه‌نصير مي‌پردازد و علم موردنظر ابن‌سينا را نيز غير از علم ارتسامي مي‌داند. وي براي اثبات علم الهي به مخلوقات، از دلايلي مبتني بر غير زماني و مافوق زمان بودن ذات الهي و رابطه علت و معلولي بين خداوند و موجودات بهره مي‌گيرد و همچنين تحليلي براساس ذوق تالّه ارايه مي‌كند كه نتيجه آن، علم اجمالي ـ كه خلاّق صور تفصيلي در خارج است ـ خواهد بود.

Abstract:Islamic thinkers have accepted the principle of the God’s knowledge; however, its philosophical analysis and expressing how it is realized in God’s knowledge in details demands more reflection so that different strategies are proposed in this regard. Mohaqqeq Davani has also had a special interest in this subject and dealt with it in details. Evaluating the philosophers and theologians’ viewpoints, he dealt with proving the knowledge of God particularly the detailed knowledge of God about objects. Regarding explanation of the philosophers’ ideas, he believes that for them, the knowledge of God is in a rational manner not a visionary one. Davani criticizes Khawjeh Nasir’s explanation and also for him, the knowledge of Avicenna is separate representational science. To prove the Knowledge of God for creatures, he enjoys the reasons of non-temporality and ultra-temporality of the divine nature and the causative relation between God and creatures and also he proposes an analysis based on divinity taste whose consequence will be trivial knowledge -being creator of detailed ideas in the outer world.