شناسايي لگوم‌هاي علوفه‌اي مناسب براي كشت در سال‌ آيش در مناطق ديم

Identification of Suitable Forage Legumes for Planting During Fallow in Rainfed Land Areas

به منظور شناسايي لگوم علوفه‌اي مناسب براي كشت در سال‌هاي آيش مناطق ديم، آزمايشي به صورت طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تيمار و سه تكرار در ايستگاه تحقيقاتي تيكمه‌داش مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان آذربايجان‌شرقي در سال‌هاي 1390 و 1391 اجرا شد. چهار نوع لگوم علوفهاي شامل ماشك گل‌خوشه‌اي (Vicia villosa L.)، نخود علوفه‌اي (Pisum arvense L.)، ماشك پانونيكا (Vicia pannonica L.) و خلّر (Lathyrus sativus L.) از نظر صفات كمّي و همچنين كيفيت علوفه مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج نشان داد ماشك گل‌خوشه‌اي بيشترين مقدار علوفه تر و خشك (4686 و 1589 كيلوگرم در هكتار) را توليد كرد و كمترين ميزان توليد علوفه تر و خشك (2319 و 862 كيلوگرم در هكتار) متعلق به نخود علوفه‌اي بود. در واكنش به افزايش ميزان بارندگي در سال دوم، عملكرد علوفه تر و خشك ماشك گل‌خوشه‌اي نسبت به ساير لگوم‌ها بيشتر (به ترتيب 65 و 46 درصد) افزايش داشت. همچنين بررسي شاخص‌هاي كيفي علوفه نشان داد كه خلّر (34/19 درصد) و ماشك گل‌خوشه‌اي (20/16درصد) بيشترين درصد پروتيين خام علوفه را دارا هستند. بيشترين درصد قابليت هضم ماده خشك (99/70 درصد) و خاكستر (57/11 درصد) علوفه متعلق به گونه خلّر بود. بيشترين عملكرد پروتيين به صورت علوفه تر و خشك براي گونه‌هاي ماشك گل‌خوشه‌اي (9/460 و 9/161 كيلوگرم در هكتار) و خلّر (4/430 و 1/166 كيلوگرم در هكتار) برآورد شد. زياد بودن درصد پروتيين در خلّر (34/19درصد) موجب شد تا عملكرد پروتيين به صورت علوفه تر و خشك در آن گونه به اندازه ماشك گل‌خوشه‌اي باشد. با در نظر گرفتن كيفيت علوفه علاوه بر ميزان توليد كمّي، گونه‌هاي خلّر و ماشك گل‌خوشه‌اي براي كشت در تناوب غلات و در سال‌هاي آيش در شرايط ديم منطقه آذربايجان پيشنهاد مي‌شوند.

In order to identify legume forage for planting during fallow in rainfed areas, a two year field experiments was carried out based on randomized complete block design with three replications at the Tikmadash Agricultural Research Station, East Azarbaijan Agriculture and Natural Research Center, Iran, during 2011-2012. Hairy vetch (Vicia villosa L.), field pea (Pisum arvense L.), Hungarian vetch (Vicia pannonica L.) and grass pea (Lathyrus sativus L.) were evaluated for quantitative and qualitative traits. Results of analysis of variance showed that fresh and dry forage yield were significantly different between forage legumes. During two years, hairy vetch had the highest forage fresh and dry yield (4686 and 1589 kg.ha-1) and the lowest was belonged to field pea (2319 and 862 kg.ha-1). In response to increasing rainfall, hairy vetch fresh and dry yield was increased (65 and 46% respectively) more than other forage legumes yield. The study of forage quality characteristics indicated that grass pea (19.34%) and hair vetch legumes (16.20%) had the most forage crude protein (CP) content. Grass pea had the maximum dry matter digestible (70.99%) and total ash (11.57%) among forage legumes. The maximum protein yield as fresh and dry forage was estimated for hairy vetch (460.9 and 161.9 kg.ha-1, respectively) and grass pea (430.4 and 166.1 kg.ha-1, respectively) legumes. High crude protein content in grass pea (19.34%) caused to have protein yield as fresh and dry forage same as hairy vetch. Considering the quality and amount of forage, grass pea and hairy vetch are suggested for planting during fallow in rotation with cereals in Azarbaijan rainfed regions.