فقه سياسي و تجدد: تحليل گفتماني فقه سياسي مشروطيت

Political Jurisprudence and Modernity: Discourse Analysis of Political Jurisprudence of constitutionalism

دليل نگارش مقاله حاضر توجيه گفتماني الزامات سياسي جديدي مانند تحديد قدرت سياسي، تاسيس مجلس شوراي ملي، تدوين قانون اساسي، توجه به آزاديهاي اساسي و برابري مدني است كه در فقه سياسي دوره مشروطيت ظهور يافت. مقاله حاضر در صدد آن است كه احتجاجات فقهي ـ حقوقي ورود مدرنيته سياسي به ايران در دوره قاجار را در چارچوب نظريه «كنش ارتباطي هابرماس» تفسير كند. براي نيل به اين هدف مقاله حاضر تلاش دارد تا با كاربست روش‌شناسي «گفتمان انتقادي» و روش پژوهش اسنادي، مقدمات لازم براي بررسي مدعاي خود را فراهم كند. مدعاي مقاله حاضر اين است كه دو نظريه «سلطنت مشروطه مشروعه» و «سلطنت مطلقه» نظرياتي جديد در سنت فقه شيعه به شمار ميآيند كه در دوره مشروطه در سنت فقهي شيعه و در تقابل با همديگر تدوين شدند. نتايج حاصل از اين مقاله مي‌تواند در قلمروهاي دانش‌هاي متعددي مانند فقه مسايل مستحدثه، فقه آزادي، تبارشناسي تجدد سياسي در ايران معاصر و تحليل انتقادي روحانيت دوره مشروطه به كار رود.

The major concern of this article would be the discourse justification of new political requirements such as limiting the political power, establishing of National Consultative Assembly, developing constitution, considering fundamental freedoms and national justice appeared in the political jurisprudence in constitutionalism period. The present article is to interpret political-lawful argumentations of entrance of political modernity to Iran in Qajar period within the framework of “Habermas’s communicative action theory”. To achieve this goal, the present writing tries to provide the required grounds towards the investigation of its claim via “critical discourse analysis” methodology and the documentary research method. According to the article, the two theories of “lawful constitutionalism monarchy” and “absolute monarchy” are considered as new theories in the tradition of Shiite jurisprudence developed against one another in the tradition of Shiite jurisprudence in constitutionalism period. The outcome of this article could be applied in various realms such as jurisprudence of novel issues, jurisprudence of freedom, the study of the origin of political modernity in the contemporary Iran, and the critical analysis of clericalism in constitutionalism period.