طرحي از نظام خداشناسي آيين هندو در ويشنوپورانه

A Research Project on the Theological System of Hinduism in Vishnu Purana

ويشنوپورانه، يكي از هجده پورانه اصلي و از جمله متون اصلي فرقه ويشنوّه آيين هندو است. در اين متن، با تلفيق اسطوره‌هاي كهن هندويي و دستاورد مكاتب مهم فلسفي هند، همچون ودانته و سَنكهيه، ساختار منسجمي از خداباوري هندويي به تصوير كشيده شده و خدايان متكثر ادوار مختلف در الهياتي وحدت وجودي هضم شده‌اند. ازاين‌رو، متن مناسبي براي آشنايي با صورت تكامل يافته باور به خدا در آيين هندو مي‌باشد. اين نوشتار، با رويكرد اسنادي ـ تحليلي، ديدگاه اين متن در مورد مهم‌ترين مسايل خداشناسي را استخراج و با ارايه تبيين منطقي از ربط و نسبت، سعي نموده تا خدايان متكثر و موجودات الوهي در نظام منسجمي جاي داده شوند. بر اساس مهم‌ترين يافته اين تحقيق، نظام خداشناسي ويشنوپورانه، ساختاري متشكل از ذات بسيط و غيرشخصي خداي متعال و مراتب تشخص‌يافته آن ذات است. ذات غيرشخصي خداوند، با تشخص در صورت‌هاي گوناگون، مراتب مختلفي از موجودات اعم از خدايان سه‌گانه و اصلي، خدايان فرعي، موجودات الوهي و پديده‌هاي طبيعي را پديدار مي‌سازد؛ پديده‌هايي كه جملگي حصه‌اي از انرژي ويشنو هستند و نبايد آنها را وجود حقيقي و مستقلي تلقي كرد.

Vishnu Purana is one of the eighteen basic Puranas and one of the basic texts of Vishnuite sect in Hinduism. In this text, a coherent structure of Hindu theism is presented by collating the ancient myths of Hinduism and the achievements of the important philosophical schools in India, like Vedanta and Sankhya, and multiple gods of various historical periods were incorporated in a pantheistic theology. Hence, this text is considered a good source about the developed type the belief in God in Hinduism. Using a documental-analytical approach, this paper extracts from this text the theological views about the most important issues, and, offering a logical explanation of the relationship between them, it seeks to arrange multiple gods and divinely creatures in a coherent order. The main findings of this research show that the theological system of Vishnu Purana is a kind of structure which is composed of the simple and impersonal essence of God Almighty and the identified levels of that essence. Classified into different forms, the impersonal essence of God exposes the different levels of creatures including triple and basic gods, subordinate gods, divinely creatures and natural phenomena; phenomena which en masse are a portion of Vishnu’s energy and so they should not be considered as a real and separate being.