بررسي جامعه شناختي فرايندِ تغييراتِ ارزشيِ جامعه اسلامي در عصر معاويه

The Sociological Study of the Process of Changes of value in the Islamic Society in Muawiyah era

جامعه اسلامي پس از رحلت پيامبر اعظم صلي الله عليه و آله و سلم شاهد تغييرات اجتماعي گسترده اي به ويژه در زمينه ارزشها بود كه در عصر معاويه (41 ـ 60 ق.) به نقطه اوج خود رسيد. اين رويداد را از منظرهاي مختلفي مي‌توان مورد بررسي قرار داد. نوشتار حاضر كوشيده است از منظر جامعه‌شناختي و مستند به داده هاي تاريخي كه با روش اسنادي ـ كتابخانه اي گردآوري شده است به بررسي اين موضوع بپردازد. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد كه معاويه به عنوان نخستين حاكم اموي با بهره گيري از غفلت توده مردم از يك سو و استفاده از استراتژي زور وتزوير از ديگر سو توانست ابتدا قداست ارزشهاي الهي را خدشه دار نمايد و سپس از طريق باورهاي ابداعي فرقه هايي مانند مرجيه و جبريّه، ارزشهاي جاهلي و نژادپرستانه پيش از اسلام را زنده و مسير حاكميت دو باره آنها را هموار سازد. مقاله با حفظ نگاه تاريخي و رويكرد جامعه شناختي خود با اين جمع بندي به پايان مي رسد كه حادثه جانسوز عاشوراي سال 61 ق. مهمترين پيامد اين تغييرات اجتماعي بود.

Subsequent to the departure of Prophet Mohammed PBUH, the Islamic community experienced the extended social changes particularly in regard with value and it reached up to its highest point in Muawiyah era -41 to 60 After Hijrah. This incident could be investigated in many aspects. Through the sociological and documentary view, the present writing has tried to investigate the historical data compiled via the library research. The findings of this research reveal that through the misusing, the ignorance of people as well as taking the dictatorship and plotting strategy, Muawiyah as the first Umayyad ruler could devastate the sanctity of divine values and subsequently relying on the invented beliefs he could revive the sects like moarji’ah and jabriyah and provided the ground for their again governing. Keeping the historical view and sociological approach, the article concludes that the tragedy of Ashura in 61 after hijrah was considered the main consequence of these social changes.