تحليل اسطوره‌اي رمان درد سياوش با نگاه به تأثير كودتاي 28 مرداد1332 در بازتاب اسطوره‌ها

Mythic Analysis of Dard-e Siāvash; Reconsideration of 1953 Iranian Coup d’état in the Light of Myths

اسطوره‌ها در طول تاریخ، هم از حوادث سیاسی - اجتماعی تأثیر می‌پذیرند و هم بر آنها تأثیر می‌نهند. در تاریخ معاصر ایران، كودتای 28 مرداد 1332 یكی از اصلی‌ترین حوادث تأثیرگذار بر ساختارهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بود كه موجب شد نویسندگان حوزه ادبیات و داستان‌نویسی به اسطوره‏ها گرایش یابند؛ اسطوره‌هایی كه بازتاب‏دهنده ناخودآگاه جمعی مردم ایران در سال‏های بعد از كودتاهستند. رمان درد سیاوش اثر اسماعیل فصیح یكی از شاخص‌ترین داستان‌هایی است كه نمایانگر جریان اسطوره‌گرایی در آن سال‏ها است. مقاله حاضر با بهره‏گیری از روش توصیفی- تحلیلی و چارچوب نظری نقد اسطوره‌ای، به تحلیل ادبیت اسطوره‌ای و چگونگی بازتاب اسطوره در این اثر می‏پردازد. این پژوهش نشان می‏دهد كه نویسنده رمان با توجه به نوع شخصیت و تیپ فكری‌اش و همچنین متناسب با موقعیت خاص زمانی، به بازآفرینی شخصیت‌ها، روایات و فضاهای اسطوره‌ای كهن با تكیه‌ بر روایت اسطوره‌ای داستان سیاوش از شاهنامه دست زده است. هدف وی از انتخاب زمان مرگ سیاوش، قهرمان داستان، در 28 مرداد 1332 این بوده است كه هم او را با مصدق همانند كند و هم با ارجاع به اسطوره سیاوش، قهرمان‌كشی ایرانی‌ها را نشان دهد؛ به عبارتی دیگر، فضای داستان را وسعت بخشد و آن را با كل تاریخ ایران مطابقت دهد.  

In the passage of time, the myths influence and are influenced by the social and political events occurring at the present time. In the contemporary history of Iran, 1953 Iranian coup d’état as one the most impressive contemporary events inclined Iranian writers and novelists to notice to myths that are reflection of unconscious of Iranian people after the coup. EsmāilFasih’s Dard-e Siāvash (The Pain of Siavash), as one of the prominent novel, points to prevailing tendency to myths in those days.  Employing descriptive-analytical method and mythological criticism, the present article tries to consider the themes existing in mythical literature and the resonance of the myths in the novel. The research shows that based on his personality, social situation and intellectual climate, the writer recreates characters, narrations and mythic spaces relying upon the story of Siavash in Shāhnāmeh. Esmāil Fasih designates the time of death of the hero of the story, Siavash, on 19 August 1953 (28 Mordad). By doing so, the writer identifies the hero with Mosaddegh and refers to the role of hero-killing among Iranians. In other words, he generalizes the space of the story to the whole history of Iran.