تركيبات تصويري تلميحي ملهم از آيات، احاديث و اساطير در قصايد خاقاني

Imaginative Allusion Compounds Inspired by Verses, Traditions and mythology in Khaghaniʼs Odes

خاقاني يكي از بزرگترين شاعران سبك آذربايجاني است. استفاده او از علوم رايج زمان، اصطلاحات علمي خاص و استعارات و تشبيهات غريب در تصويرسازي، شعر او را دير ياب كرده است. او با امتزاج تركيب آفريني و تصويرسازي، تصاويرتازه اي با بن مايه هاي تلميحي مي سازد كه در شعر او بازتاب گسترده اي دارد. از آنجا كه خاقاني از پشتوانه فرهنگي وسيعي برخورداراست و احاطه كامل بر آيات و احاديث دارد بسياري از تركيبات تصويري او به نوعي اشاره و تلميح به آيات و احاديث دارد. هدف ما در اين مقاله شناساندن و تحليل اين گونه تركيبات تصويري در قصايد خاقاني است؛ لذا كوشيده‌ايم تا با دقت در ژرف ساخت هنري و زيبا شناختي شعر خاقاني پاره اي از تصاوير شعري او را كه ملهم از آيات و احاديث است بررسي و تحليل نماييم و چگونگي استفاده از اين آيات و احاديث را در تصويرسازي نشان دهيم. اين پژوهش به شيوه تحليل محتوا انجام يافته است. نتايج تحقيق حاكي از آن است كه بهره گيري خاقاني از قرآن، احاديث و اساطير به دو صورت لفظي و معنايي و باهدف ايجاد مضمون تازه است كه بهره گيري معنايي بيشتر به چشم مي‌خورد. وي بيشتر از آيات قرآن بهره گرفته تا احاديث و در بيشتر موارد اين بهره گيري از آيات قرآن به شكل تلميح و اقتباس كلمات، تركيبات و تعبيرات و يا بخشي ازآيه است. از ميان اساطير هم سهم اساطير مذهبي بسيار چشمگيرتر است. ضمناً اظهار فضل، هشدار و انذار، مدح ممدوحان و توصيف ازمهمترين اهداف انگيزشي او از كاربرد اين گونه تصاوير مي باشد.

Khaghani is one of the greatest poets in Azerbaijan style. His uses of current sciences? special scientific terms? and unusual and out of mind metaphors and similes in imagery? have made his poem hard to obtain. He makes new images with allusion tune spread in his poem by the merger of compound-making and imagery. Since Khaghani enjoys of vast cultural cover and dominates over verses and traditions completely, most of his imagery compounds in some way refer to verses and traditions. Our goal in this paper is introducing and analyzing these kinds of poetic images in Khaghani?s odes and studying their structures. So we tried to study and analyze some of his poetic images inspired by verses and traditions with having attention to his artistic and aesthetic deep structure of his poem, and show how these verses and traditions have been used in his imagery. This study has accomplished with content analysis method. The results represent that Khaghani benefiting from the Quran and Traditions and mythology in either the literal meaning or the purpose of creating a new theme that utilizes means more to the seen. He used more than the verses from the Quran and in most of the cases it utilizes the allegorical and borrowed words, combinations, and interpretations are part of the verse. Meanwhile, the grace, alert and warn, praise of the praised and description is one of the most important motivational purposes in his use of such images.