نسبت ابن‌سينا و فلسفه مشا (معنا شناخت تاريخي اصطلاح مشايي)

(The Relationship between Ibn Sina and Peripatetic Philosophy (Historical Semantics of the Term “Peripatetic”

اصطلاح مشايي بطور مطلق در ادبيات فلسفي معاصر درباره شيوه فلسفي ارسطو، پيروان او، ابن‌سينا و شماري از فيلسوفان مسلمان بكار ميرود. از طرف ديگر، ابن‌سينا كه خود رييس حكماي مشا در ميان مسلمانان محسوب ميشود، در يكي از آثارش انتقادات شديدي بر مشاييان وارد كرده و آنها را تخطيه نموده است. اكنون سوالاتي كه در اينباره پيش مي‌آيد عبارتند از: آيا ابن‌سينا ارسطو را نقد كرده يا انتقادات وي متوجه پيروان اوست؟ اگر انتقادات او از مشاييان به ارسطو مربوط نيست، آيا پيروان يوناني، اسكندراني، رومي و مشاييان بغداد در دوره اسلامي را به يك اندازه شامل ميشود؟ و بالاخره اين فرض هم قابل بررسي است كه آيا ميتوان نقدهاي او از مشاييان را دليل عدول وي از فلسفه مشايي به حكمت مشرقي دانست؟ در نوشتار حاضر ضمن مرور تاريخي و معناشناختي بر كلمه «مشا » اين مطالب مورد بحث قرار گرفته كه ميتوان سه دسته از مشاييان (اصحاب لوكيوم، دوره مياني قرن سوم تا ششم ميلادي و اصحاب بيت‌الحكمه) را در تاريخ فلسفه شناسايي كرد كه انتقادهاي ابن‌سينا متوجه هر سه گروه بويژه سومين آنهاست؛ بعلاوه بنظر ابن‌سينا ميتوان از فلسفه مشايي چنان روايتي داشت كه نقصها و كژيهاي آن رفع گرديده و بصورت اصلاح شده مورد قبول بلكه مورد توجه و تاكيد واقع شود و اين ميتواند تمهيدي بر حكمت مشرقي او باشد.

The term Peripatetic is used in contemporary philosophical literature to exclusively refer to the philosophical method of Aristotle, his followers, Ibn Sina, and a number of Muslim philosophers. On the other hand, Ibn Sina himself, who is considered to be the leader of Peripatetic philosophers among Muslims, has advanced certain harsh criticisms against Peripatetics and denounced them. Presently, the questions that arise in this regard are as follows: Has Ibn Sina criticized Aristotle or his followers? If his criticism of Peripatetics are not related to Aristotle, does it equally target the Greek, Alexandrian, and Roman advocates of this school and the Peripatetics of Baghdad during the Islamic Period? Can we consider his criticism of the Peripatetics to be a reason for his deviation from the Peripatetic philosophy and turning to a kind of Oriental wisdom? In the present paper, while providing a historical and semantic review of the word “Peripatetic”, the author argues that three groups of Peripatetics (friends of Lyceum, Peripatetics of the third to sixth centuries, and the friends of the House of Wisdom) can be identified in the history of philosophy. Ibn Sina criticizes all the three groups, particularly the third one. Moreover, in his view, one can remove all the defects of the Peripatetic philosophy and then define its modified version in a way that everyone not only accepts it but also pays attention to and emphasizes it. This can be a good strategy for justifying the essence of his Oriental wisdom.