آسيب‌شناسي تعاوني‌هاي اعتبار و ارايه الگوي مطلوب

در نظام مالي متعارف تعاوني‌هاي اعتبار به‌منظور كاهش فقر و تامين نيازهاي خرد خانوارها كاربرد گسترده‌اي دارند. در ايران نيز اين تعاوني‌ها فعاليت مي‌كنند اما از بُعدهاي گوناگون با آسيب‌هايي روبه‌رو هستند، وجود تعاوني‌هاي آزاد، نبود قوانين مناسب بر نظارت تعاوني‌هاي اعتبار، نرخ‌هاي نامتعارف سپرده‌ها و تسهيلات، نبود ساختار مديريتي مناسب و نداشتن پايگاه فقهي شفاف برخي از اين آسيب‌هاست. مقاله پيش‌ رو در صدد حل اين آسيب‌هاست و براي حل آنها افزون بر بهره‌گيري از تجربه ايران و ديگر كشورها به روش مصاحبه با خبرگان و تحليل نتيجه‌هاي ايده‌ها، مدل مطلوبي را براي تعاوني‌هاي اعتبار ايران متناسب با فقه اماميه طراحي مي‌كند. در اين مدل، تعاوني‌هاي اعتبار با سرمايه اعضايي كه در يك ويژگي معيّن مشترك هستند بر اساس عقد شركت تشكيل مي‌شود و جهت تقويت و امكان عضويت اعضاي بيشتر در تعاوني مي‌توان از پيوند مشترك چندگانه بهره جست. در اين مدل تعاوني‌هاي اعتبار افزون بر حق عضويت اعضا از سپرده‌هاي اعضا به‌عنوان منابع مكمل بهره مي‌گيرد و به‌وسيله قراردادهاي قرض‌الحسنه، مرابحه، استصناع، اجاره به شرط تمليك و خريد دين تسهيلات مي‌پردازد و به‌وسيله نهادي ملي و تخصصي به نام بانك مركزي نظارت مي‌شود. بر اساس يافته‌هاي اين مدل، تعاوني‌هاي اعتبار در عين حال كه با نرخ‌هاي پايين‌تري نسبت به بانك‌ها تسهيلات مي‌دهند با نرخ‌هاي منطقي سپرده مي‌پذيرند.

In the conventional financial system the credit cooperatives are widely exploited to decrease poverty and satisfy the households’ minor needs. These cooperatives are active in the Iranian economy as well, but they are confronted with some shortcomings as regards different aspects, some of which are the existence of free cooperatives, lack of proper regulations regarding credit cooperatives, unconventional rates for deposits and loans, lack of proper managerial structure and lack of clear jurisprudential basis. The present article tries to resolve these problems and, in order to do so, besides taking advantage of the experience of Iran and other countries, designs a desired model for Iranian credit cooperatives, consistent with Imamiah jurisprudence, using the method of interviewing the experts and analyzing the results. In this model, credit cooperatives are formed according to company contract, using the capital of members having one feature in common, and in order for the new members to be able to join them the multiple common link can be exploited. In this model the credit cooperatives, besides utilizing membership fees, use the members’ deposits as a supplementary resource, and through the contracts of Qard-ul-Hasanah, Murabahah, Istisna, Ijarah Bittamlik and Dain purchasing, offer loans and are regulated by the central bank, a national and professional institution. On the basis of our findings, credit cooperatives, while offering loans with rates lower than those of banks, accept deposits with fair rates.