جلوه‌‌هاي بلاغت در ايران باستان (با تكيه بر شواهد ذكرشده در منابع عربي)

Resplendence of Rhetoric in Ancient IRAN (Based on Evidences Mentioned in Arabic Sources)

پژوهش در سير هنرهاي بلاغي و سخنوري كه با شكار معاني و نشاندن آن در ساختارهاي سخن سروكار دارد، از روزگاري كهن، توجه ارباب نقد و انديشه را برانگيخته و در ايران پيش از اسلام نيز نشانه‌‌هايي از اين توجه به گفتار پيراسته و نيك وجود داشته‌است. سخنان ايجازگونه و حكمت‌‌آميز، عبارت‌‌هاي آكنده از تشبيه و استعاره، جملات شيوا و رسا در كلام ايرانيان باستان، به حدي است كه موجب شده تا شخصي همچون جاحظ را به تحسين در برابر آن وادارد. او كه خود از پيشوايان شيوايي گفتار و سخنداني است، ايرانيان را در سخنوري و گزيده‌‌گويي ستوده‌است و از قول شعوبيه، كتاب كاروند ايراني‌‌ها را از بهترين سرچشمه‌‌هاي علم بلاغت برمي‌شمرد. در منابع عربي، گنجينه‌‌اي از سخنان حكيمان و بزرگان ايراني نقل شده‌است كه علاوه بر معاني پندآموزش، هنرآفريني‌‌هاي زباني و بلاغي بسياري دارد كه هر خواننده‌‌اي را مجذوب خود مي‌‌سازد. در اين مقاله، با تكيه بر نمونه‌‌هاي تاريخي و ادبي از منابع عربي، گزيده‌‌وار برخي سخنان بلاغي ايرانيان باستان تحليل شده تا گوشه‌‌اي از چشمه جوشان بلاغت در اين دوره‌‌ از تاريخ ايران، نشان داده شود.

Doing researches on the arts of rhetoric and oratory which relates to meaning hunting and using it through speech structure has earned, from the ancient periods, the attention of critics and scholars in all over the world, and paying attention to coherent speeches is what can be traced in ancient Iran before the arrival of Islam. Instructive brevities, phrases full of similes and metaphors, eloquent and expressive sentences in ancient Iranian speech are so that has provoked the admiration of someone like al-Jahiz. As one of the pioneers of eloquent speech, he has admired Iranians for their eloquent speaking and introduced Iranian book Carvand as one of the best rhetoric sources. There is a very valuable treasure of speeches of Iranian prominent figures in Arabic sources which is full of rhetoric and literary arts in addition to their instructive meanings and makes every reader fascinated. Relying on some historical and literary instances from Arabic sources, some selected rhetoric speeches of ancient Iranians have been, in present essay, analyzed to show a small part of Iranian dynamic rhetoric during this period of history.