چگونگي نمود روش‌هاي گفتمان قرآني در احتجاجات امام رضا (عليه السلام) و تفاوت آن با صناعات خمس در منطق

Manifestation of the Qur’anic discourse techniques in the argments of Imam Reza (AS) And its difference with the Five techniques of reasoning of logics

چكيده: قرآن كريم به تبيين روش‌هاي گفتمان پرداخته و سه روش برهان حِكمي، موعظه حسنه و جدل احسن را به‌عنوان شيوه‌هاي دعوت رسول خدا(ص) معرفي كرده است. از سويي در علم منطق، پنج فن استدلال يا گفتمان متناسب با اهداف گفت‌وگو مطرح است كه عبارت‌اند از: برهان، جدل، خطابه، شعر و مغالطه.روش‌هاي گفتمان قرآني در اصول و غايت، تفاوت‌هاي بنيادين با روش‌هاي گفتمان منطقي و صناعات خمس دارد كه در اين مقاله كوشش شده است تا با واكاوي اين تفاوت‌ها به اين پرسش اساسي پاسخ داده شود كه آيا مي‌توان شيوه‌هاي گفتمان قرآني را با فنون استدلال منطقي منطبق دانست؟ با بررسي دقيق ويژگي‌هاي هر يك از اين دو روش و دقت در احتجاجات معصومين(ع) مانند احتجاجات امام رضا(ع) كه بر اساس شيوه‌هاي گفتمان قرآن صورت گرفته است، روشن مي‌شود كه مهم‌ترين تفاوت اين دو شيوه در اهداف است؛ يعني هدف از شيوه گفتمان قرآني، هدايت مخاطب است؛ برخلاف شيوه صناعات خمس منطقي كه هدف از آن، تنها اسكات مخاطب است.دقّت در احتجاجات امام رضا(ع) و ابتناي آن‌ها بر مباني مستحكم و خردپذير با بهره‌گيري از روش‌هاي گفتمان قرآني نشان مي‌دهد كه بيانات امام رضا(ع) همانند پدران بزرگوار ايشان، در دو جنبه روش و محتوا، نه‌تنها در آن دوره تاريخي كه در همه روزگاران مي‌تواند در پاسخ‌گويي به سوالات و شبهات استفاده شود.

Abstract: The Holy Quran describes different discourse techniques and introduces 3 techniques namely wise reasoning, good preaching and the best contention as the Prophet’s (PBUH) techniques for invitation to Islam. Meanwhile, in logics, five reasoning or discourse techniques have been proposed in accordance with the purposes of discussions, the techniques include contention, demonstration, rhetoric, fallacy and poem.The Qur’anic discourse techniques are different from the logical discourse techniques and the five techniques of reasoning in terms of principles and ends. In the present article, attempts are made to investigate these differences and to answer this fundamental question: Is it possible to consider the Qur’anic discourse techniques consistent with the techniques of logical reasoning? With careful consideration of the two techniques’ characteristics and the close investigation of the Imams (AS) debates including the debates of Imam Reza (AS) which are based on the Qur’anic discourse techniques, it becomes clear that the most important difference between the two techniques is associated with their goals, in other words, The Qur’anic discourse techniques aim to guiding the audience, on the contrary, the Five Techniques of reasoning aim to pacify the audience.Careful study of the Imam Reza (AS) debates, and their reliance on solid and logical foundations as well as Qur’anic discourse techniques suggest that the statements of Imam Reza (AS) just like the statements of his fathers, can be used, in terms of method and content, to answer the corresponding questions and doubts not only in that historical period, but at all times.