بررسي پايداري عملكرد دانه و ارتباط بين برخي صفات زراعي در ژنوتيپ‌هاي گندم دوروم

A Study of Grain Yield Stability and Relations among Some Agronomic Traits in Durum Wheat Genotypes

در اين مطالعه به‌منظور بررسی عملكرد دانه و اجزاء آن و نيز پايداری عملكرد دانه در گندم دوروم، 49 ژنوتيپ مربوط به خزانه بين‌المللی عملكرد گندم دوروم (IDYN)، دريافتی از مركز تحقيقات بين‌المللی ذرت و گندم (سيميت)، به‌همراه يك شاهد تجارتی در قالب طرح آزمايشی آلفا لاتيس با 2 تكرار و در 5 منطقه كرج، نيشابور‌، داراب‌، خرم آباد و گنبد مورد ارزيابی قرار گرفتند. تجزيه و تحليل پايداری عملكرد دانه بر مبنای دو روش AMMI و SHMM نشان داد كه چهار ژنوتيپ 3 ، 25 ، 10 و11 ژنوتيپ‌هايی با سازگاری عمومی بالاتر نسبت به ساير ژنوتيپ‌ها می‌باشند. بر مبنای روش AMMI، ايستگاه كرج به‌دليل داشتن مؤلفه اصلی اول بزرگ و منفی و ايستگاه خرم آباد به‌دليل داشتن مقدار بزرگ و مثبت برای آن با هيچ‌يك از ژنوتيپ‌ها سازگاری اختصاصی نداشتند. نتايج SHMM، نشان داد كه گروه‌بندی ژنوتيپ‌ها بر مبنای تابع رفتار آنها از جنبه پايداری و سازگاری با مكان‌های مورد بررسی در اين مطالعه انجام شده است. ضرايب مسير نشان داد كه بيوماس با اثر مستقيم 12/1، بيشترين توجيه كننده تغييرات عملكرد دانه در گندم دوروم اين مطالعه بوده است. اثر مستقيم شاخص برداشت با 93/0 (01/0P≤) معنی‌دار بود و پس از عملكرد بيولوژيك، بيشترين اثر مستقيم را بر عملكرد دانه داشت. در بين اجزاء عملكرد بيشترين اثر مستقيم و مثبت به تعداد سنبله در مترمربع اختصاص يافت.

In order to determine grain yield stability and yield components in durum wheat, 49 genotypes from International Durum Yield Nursery (IDYN), received from International Research Center for Maize and Wheat Improvement (CIMMYT) with one cultivar as check, were studied in an alpha lattice design with two replications at five locations including Karaj, Darab, Neishabour, Khorramabd and Gonbad. Grain yield stability analysis with AMMI and SHMM models revealed that four genotypes including 3, 10, 11 and 25 lines were more stable genotypes in this study. Based on AMMI model, Karaj station with high and negative loading of the first principal component and Khorramabad with high and positive loading of the first principal component, PCA1, did not display adaptability with any genotypes in this study. SHMM model revealed that the pattern of genotype clustering was a function of stability and adaptability of genotypes in the study locations. Path analysis revealed that the direct effect of biomass and harvest index on grain yield was high and significant. Among yield components, the number of spike per square meter showed high and positive direct effect on grain yield.