حواس باطني نفس ماهيت، كاركرد، و جايگاه

The Internal Senses of Soul; Nature, Function and Position

بر طبق علم النفس صدرايي، نفس انسان در عين بساطت، با قواي فراواني وحدت يا اتحاد دارد. براين اساس، قواي نفس از شيون و اطوار وجودي آن هستند و از حيث كمال و نقص متفاوتند و به همين دليل، هر كدام در مرتبه اي جداگانه از نفس جاي دارند. علوم جزيي انسان به قواي ادراكي مرتبه حيواني نفس كه برخي ظاهري هستند و برخي باطني، مربوط مي شوند. ادراكات جزيي و بيروني انسان، كارويژه حواس پنج گانه ظاهري، و تثبيت، دگرگوني، و يادآوري همه ادراكات جزيي دروني و بيروني انسان، كارويژه حواس پنج گانه باطني است. نقش مهم حواس باطني در ادراكات و تاثير ادراكات در رفتارها و صفات اختياري انسان، لزوم شناخت حواس باطني و تربيت و تعديل آنها را نمايان مي كند. در واقع، بخشي از معاصي و رذايل، معلول عدم تعادل حواس باطني هستند. بنابراين، لازم است براي رسيدن به سعادت ابدي، قواي مزبور را شناخت و از افراط و تفريط آنها جلوگيري نمود. نوشتار حاضر تحليلي ـ توصيفي بوده و تبيين، تفسير، كاركرد و جايگاه حواس باطني را از ديدگاه انديشمندان مسلمان بررسي كرده است.

According to Mullah Sadraʹs psychology, human soul which is known for its simplicity, is united with many faculties. Accordingly, the faculties of soul are considered part of its existential states but they differ in perfection and imperfection. Therefore, each of them has a separate grade in soul. Man’s particular disciplines are related to the outer and inner faculties of perception at the animal level of soul. Manʹs perceptions and external perceptions are the special functions of man’s five external senses, and consolidation, transformation, and remembrance of all man’s internal and external perceptions are the functions of the five internal senses. The important role that the internal senses play in perceptions and the effect of perceptions on man’s voluntary deeds and traits show the necessity of realizing internal senses and sharpening and adjusting them. In fact, some of man’s offences and vices are ascribe to the imbalance in internal senses. Therefore, achievement of everlasting bliss demands the acquaintance with these faculties and hindering their imbalance. Using a descriptive –analytical method, this paper expounds Muslim scholarsʹ view about the reality, function and position of internal senses.