رابطه عقل و وحي از منظر ابن رشد و صدرالمتالهين

The Relationship between Reason and Revelation from the Perspective of Ibn Roshd and Sadr al-Motaʹʹallehin

رابطه ميان فلسفه و شريعت، مسيله عقل و وحي، و سازگاري و ناسازگاري اين دو با هم، يكي از مشهورترين و عميق ترين مباحث در حوزه الهيات است. اين مسيله، همواره ذهن انديشمندان ديني را به خود معطوف داشته و سبب پيدايش ديدگاه هاي متفاوت شده است. اكثر قريب به اتفاق فلاسفه اسلامي از جمله صدرالمتالهين و ابن رشد، ضمن اعتقاد به ارزش و اعتبار عقل و وحي، اثبات هماهنگي حكمت و شريعت را وجهه همت خود قرار داده اند. آن دو، تاويل را راهكار اساسي رفع تعارض ظاهري ميان عقل و شرع دانسته و در معنا و متعلق و گستره تاويل و روش هاي معرفتي با هم اختلاف نظر پيدا كرده اند. اين مقاله، با روش توصيفي ـ تحليلي، بر آن است كه با استفاده از آيات و روايات و آراي انديشمندان اسلامي رابطه عقل و وحي را تبيين نموده و ميزان توانايي عقل در كاشفيت از معارف ديني و موارد تطبيق حكمت و شريعت را از نظر ابن رشد و صدرالمتالهين را مقايسه نمايد.

The relationship between philosophy and religion, and the question of reason and revelation and the compatibility or incompatibility of these two are among the main and profound issues in theology. This question has long been the special concern of religious scholars and differing views have been presented in this respect. A vast majority of Muslim philosophers, including Mulla Sadra and Ibn Roshd, believe in the value and validity of reason and revelation, and attempt to prove the idea of integration between theosophy and Shari’ah. They regard allegorical interpretation as the best way to resolve the apparent contradiction between reason and Shari’ah, but they disagree about the meaning and scope of interpretation and about the epistemological methods .Using a descriptive-analytical method, the present paper refers to the Qurʹanic verses, narrations and ideas of Muslim thinkers to make explicit the relationship between reason and revelation and tries to compare between Ibn Roshd and Sadr al- motaʹallehin’s ideas about the ability of reason to discover religious knowledge and the instances of the compatibility of theosophy with Shari’ah.