باستان شناسي فضايي؛ رويكردي علمي در مطالعه و تحليل آثار معماري، فضاهاي شهري و بافت هاي كهن

Spatial Archaeology; A Scientific Approach to the Study and Analysis of Architectural Works, Urban Spaces, and Ancient Contexts

دو دهه گذشته با ظهور رهيافت هاي جديد متعددي در علم باستان شناسي توام بود. باستان شناسي جديد كه در ارتباط عميق بين رشته اي ماهيت مي يابد، با بهره گيري از شاخه هاي علوم مختلف گرايش هايي را به وجود آورد كه از جمله آنها به «باستان شناسي فضاها» مي توان اشاره كرد. اين رويكرد علمي، بازيافت اطلاعات تمدن هاي كهن از طريق مطالعه ساختارهاي معماري و فضاهاي استقراري و شبكه هاي موثر درون سايتي و برون سايتي پيرامون آنهاست. از آنجايي كه اين علم با بهره-گيري از علوم متعدد در سطوح مختلف فضاهاي معماري و بافت هاي كهن ادوار مختلف را مطالعه مي كند، مي تواند به طور گسترده مورد استفاده متخصصان پيش از تاريخ تا قرون معاصر قرارگيرد. در نوشتار حاضر تلاش شده است تا ضمن تشريح پيشينه و مباني نظري اين رويكرد و تبيين سطوح و روش هاي آن، به اين پرسش پاسخ گفته شود كه از باستان شناسي فضاها چگونه مي توان در مطالعه و تحليل فضاهاي معماري، استقرارگاه ها و بافت كهن شهرها استفاده كرد.

In the past two decades several new approaches have emerged in archeology. New archeology which found its true nature in deep interdisciplinary relations created new approaches involving different sciences such as basic, natural, engineering, laboratory, geographical, social, human, etc. Spatial archaeology is one of these new approaches. It is kind of recycling information of ancient civilizations through studying architectural structures, settlement spaces, and effective systems of inside/ outside the sites. Since this science studies architectural spaces and ancient contexts of different historical periods using different disciplines at different levels, it can be extensively used by experts in prehistoric and contemporary archeology. The present paper describes previous studies and theoretical foundations of such approach and attempts to explain its levels/ methods and answer how spatial archaeology can be used in the study and analysis of architectural spaces, settlements and ancient urban systems.