آداب نامه ها و جايگاه آنها در تاريخ نگاري اجتماعي (با تاكيد بر عصر قاجار)

امروز به روشني پيداست كه دنياي تاريخ نويسان در طول يك قرن گذشته ، دچار دگرگوني و تغييراتي اساسي گرديد . از منظر مورخان جديد ، تاريخ تنها گزارش عملكرد شاهان ، قهرمانان ، روحانيون و حوادثي از قبيل جنگ و صلح نيست . بلكه ارائه و شناخت زندگي و بازآفريني افعال آدميان ، در گذشته است . نيل به اين مقصود ، مستلزم دسترسي به منابع مرتبط مي باشد كه از جمله اين منابع ، متون تاديبي است . آداب نامه ها صورت مثالي و آرماني است از آنچه در زندگي روزمره وجود دارد وهمچنين نوعي ادبيات اتوپيايي است كه تقابل ميان ذهن كمال گرا و عمل اجتماعي عيني را باز مي نمايد. اين مقاله در صدد بررسي اين موضوع است كه آداب نامه هاي عصر قاجار و همه ي متون تعليمي – تاديبي ، به عنوان متون تاثير گذار بر ذهن كنشگران فردي و اجتماعي ، چه كمكي به روشن شدن ابعاد زندگي مردم آن عصر مي كند . غايت مطلوب مورخ اجتماعي ، نشان دادن كنش فردي و جمعي عصر مورد مطالعه اش مي باشد و به ويژه رسيدن به فكري است كه فاعل تاريخي را به انجام آن كنش واداشته است . ادعاي ما اين است كه آداب نامه ها يكي از اركان اصلي سازنده ذهن و فكر كنشگر است . پس به دنبال پاسخ به اين سواليم كه آيا مي توان آداب نامه ها را به عنوان يكي از منابع مهم روشنگر تاريخ اجتماعي ايران محسوب كرد ؟حاصل آن كه تنوع موضوعات آداب نامه ها و مباحثي كه عمدتا به زندگي و آداب اجتماعي و رسوم متداول هر دوره برمي گردد اين دسته از منابع را به مراجعي قابل توجه براي تاريخ اجتماعي بدل كرده است مواردي همچون آداب سفره، آداب معاشرت، آداب تربيت اولاد، آداب طهارت، آداب ازدواج، آداب بازي نمونه هايي از آنها است.