مديريت ريسك درآمدهاي ارزي ايران بر اساس ارزش در معرض ريسك قيمت نفت‌خام و تيوري مقادير حدي

An Application of Value at Risk and Extreme Value Theory to Risk Management of Iranian Oil Revenues

مديريت ريسك درآمدهاي ارزي ايران بر اساس ارزش در معرض ريسك قيمت نفت‌خام و تيوري مقادير حدي حسين دست خوان دانشجوي دكتري مهندسي صنايع (مهندسي مالي) و عضو هيات علمي گروه مهندسي صنايع موسسه‌ي آموزش عالي امام جواد (ع)، hdastkhan@iju.ir ناصر شمس قارنه استاديار مهندسي صنايع دانشگاه صنعتي اميركبير، nshams@aut.ac.ir تاريخ دريافت: 10/5/92 تاريخ پذيرش: 5/12/93 چكيده نوسانات و تغييرات قيمت انرژي به طور اعم و نفت‌خام به طور اخص، به عنوان يكي از مهم‎ترين عناصر موجود در بازارهاي كالايي، همواره مورد توجه و دغدغه‌ي قابل توجه مصرف كنندگان، توليدكنندگان و دولت‌ها بوده است. اگرچه از ديد كشورهاي مصرف كننده، بيش‌ترحساسيت‌ها متوجه افزايش قيمت‌هاي انرژي و نفت‌خام به سبب اثر محدودكننده‌ي آن بر بخش صنعت و اقتصاد اين كشورها بوده است، اما از ديد توليدكنندگان اين محصول استراتژيك، عمده‌ي توجهات بر كاهش قيمت آن متمركز بوده است. اين نكته بيش از پيش مي‌تواند مدنظر قرار گيرد كه ساختار درآمدي عمده كشورهاي توليد كننده‌ي نفت، بر پايه‌ي نفت و فروش اين محصول و فرآورده‌هاي آن استوار است. لذا تغييرات قابل توجه در قيمت اين محصول، مي‌تواند اثرات قابل توجهي را بر درآمدهاي اين دولت‌ها گذاشته و بسياري از فعاليت‌هاي جاري و عمراني آن‌ها را با خدشه مواجه كند. ارزش در معرض ريسك يك معيار ريسك است كه مقدار مواجهه با ريسك (زيان) را در يك سطح اطمينان مشخص مورد ارزيابي قرار مي‌دهد. با توجه به اين كه عمده‌ي متغيرهاي موجود در بازارهاي مالي و اقتصادي رفتار نرمالي را از خود نشان نمي دهند و احتمال بروز مقادير حدي قابل توجه در اين دسته از بازارها وجود دارد، لذا در اين مقاله سعي شده است تا از تيوري مقادير حدي به‌عنوان پايه‌ي محاسبه‌ي ارزش در معرض ريسك شرطي استفاده شود. نتايج حاصل از اين مدل، با نتايج حاصل از مدل نرمال بر اساسGARCH(1,1) و مدل توزيع t بر اساس GARCH(1,1) مقايسه شده و اهميت به‌كارگيري رويكرد فيلترسازي مبتني بر تيوري مقادير حدي را نشان مي‌دهد. طبقه بندي JEL: C13، C53، C60، G17 كليد واژه: تيوري مقادير حدي، ارزش در معرض ريسك، مدل‌هاي GARCH، نوسان‌پذيري، ذخاير ارزي

An Application of Value at Risk and Extreme Value Theory to Risk Management of Iranian Oil Revenues Hossein Dastkhan Ph.D Student of Industrial Engineering & Faculty Member, Imam Javad University College, hdastkhan@iju.ir Naser Shams Gharneh Assistant Professor, Faculty of Industrial Engineering, Amir Kabir University of Technology, nshams@aut.ac.ir Received: 2013/08/01 Accepted: 2015/02/24 Abstract Economists have been concerned with the issue of energy price volatility and oil prices in particular. Although, the concern of consuming countries is mostly about oil price increase and its impact on economic activities, oil producers are more concerned about declines in oil prices and its impact on their revenues. Value at Risk is a risk measure, which measures the likely risk of losses with reasonable confidence for a specific period of time. Given that most financial and commodity markets have non-normal behavior and are liable to experience extreme events, this paper uses the extreme value theory to calculate the value at risk. Comparing the results of the EVT model with those of the GARCH-based normal and t-student model, prove the greater efficiency of the EVT model in estimating the value at risk of oil markets. JEL Classification: C13, C53, C60, G17 Keywords: Extreme Value Theory, Value at Risk, GARCH Models, Volatility, Currency Reserves.